Documentaire ‘A Year To Change The World’ is op zijn sterkst wanneer Greta Thunberg haar mond houdt

Greta Thunberg is een superster geworden. Wat begon als een scholier uit Zweden die online haar mening over het klimaat verkondigde, is uitgegroeid tot een rolmodel voor een generatie. We hebben haar de Verenigde Naties zien toespreken (toeschreeuwen, eerder), we hebben haar Trump op Twitter in zijn hemd zien zetten en we zagen hoe ze zeilde naar Amerika om zo de Co2-uitstoot van een vliegreis te besparen.

Thunberg is een fenomeen, maar wel een die zich lastig laat vangen én duiden. Veel daarvan heeft te maken met de wat dubbele rol die ze inneemt. In de driedelige BBC-reeks ‘Greta Thunberg: A Year To Save The World’ volgen we Greta op haar kruistocht. Daarbij mag de camera soms erg dicht komen. Ik vind dit portret op zijn sterkst als Greta haar mond houdt en uit het raam staart, of even op adem probeert te komen. Op die momenten zie je dat ze een kind is, een kwetsbaar kind. Op andere momenten zie je hoe professioneel ze kan omschakelen: Greta is altijd klaar om een speech te houden, om nog eens uit te leggen waarom de Aarde naar de gallemiezen zal gaan als we niet snel actie ondernemen.

Maar, zoals gezegd: er is die ‘dubbele’ rol. Wat ik daarmee bedoel is: Thunberg laat zich lastig bekritiseren, en daar heeft deze docu ook een handje van. Als je haar wilt aanpakken op haar woorden, zoals sommige politici of andersdenkenden wel proberen in de reeks, dan hoor je al snel: ‘je bent een meisje van vijftien aan het aanvallen’. Maar wie het punt wil maken dat het misschien ook wat ongezond is om een jong kind zo lang van school te houden, die krijgt te horen: Greta is een autonome vrouw, die zelf prima kan beslissen over haar welzijn. En zo is het natuurlijk. Maar dat zou dus ook niet onverlet moeten maken dat Thunberg een beetje aan de ziekte van Greenpeace leidt: alles wat niet in haar malletje past, wordt met handige PR gespind tot het afgezwakt is. Neem haar ‘schoolstaking’, die ook de titel aan dit portret verleent: ‘staak’ je van school als je er simpel mee gestopt bent, en tegelijk privélessen geniet om zo alsnog eindexamen te kunnen doen? Thunberg herhaalt vaak dat ze het ‘vreselijk’ vindt dat ze ‘gedwongen’ wordt om niet naar school te gaan, om zo voor ons allemaal het klimaat te redden. Dat lijkt me allemaal wat al te Messiaans gesteld.

Wat wel beklijft: Thunberg heeft natuurlijk al het gelijk van de wereld. En het ís voor een behoorlijk deel aan haar onvermoeide werk te danken dat het klimaat zo’n ongelooflijk groot onderwerp in media en politiek is geworden. Het is ontroerend om haar onomwonden te horen spreken in deze film wanneer ze níet op het podium staat. Zeker als ze zegt: ‘ik vind het hoopvol om te zeggen: op dit moment heb ik niet veel hoop. We moeten zo eerlijk en hard mogelijk naar elkaar durven zijn, om zo te kunnen doen wat nodig is. Dat is mijn doel.’

Deze driedelige reeks bestaat vooral uit reisfragmenten en nogal dik aangezette beelden van natuur in verval – sommige behoorlijk heftig, zoals een bosbrand met erna nog getuigenissen van mensen die zelfmoord zouden hebben gepleegd omwille van het klimaatverval. Op dat moment lijkt het op propaganda. Sterker is het als de camera Thunberg simpel volgt en je vanzelf ziet wat een ster losmaakt: overal waar ze komt ontstaat beroering, reuring en actie. Op die momenten denk je: al die druk op die frêle schouders van dat meisje – indrukwekkend. Slotconclusie: deze reeks is als Thunberg zelf: op zijn best als het niet te geregisseerd is, maar ook vol herhaling en behoorlijk lang van stof: dit had prima in een deel gekund.