‘Downfall’ is zowel uitstekend als wraakroepend: beide ongevallen met een Boeing waren perfect te vermijden

Er zijn programma’s die elke verbeelding tarten - ‘Marble Mania’ komt voor de geest - en er zijn programma’s die je als kijker daarnaast ook nog eens witheet van woede achterlaten. ‘Downfall’, de nieuwe Netflix-documentaire over de crashes van twee 737 Max-vliegtuigen van Boeing, behoort tot de tweede categorie.

‘We need to make a management decision’. Het is een zinnetje dat we ooit hoorden in een reportage over de ramp met de Challenger, de Space Shuttle die halverwege de jaren 80 vlak na het vertrek ontplofte. Er was bij het ruimtetuig een probleem met de dichtingsringen van de brandstoftanks, die het vooral bij barre weersomstandigheden zouden kunnen begeven. Ingenieurs bij het bedrijf dat de ringen aanleverde, wisten van dat euvel en wilden de lancering - eind januari 1986, bij vrieskou - uitstellen, maar hun bazen zetten hen met bovenstaande boodschap buitenspel. Het management liet aan Nasa weten dat alles kon doorgaan zoals gepland, met het bekende gevolg: 73 seconden na ‘lift-off’ spatte de Challenger uit elkaar en kwamen de zeven astronauten aan boord om het leven.

Ook bij Boeing moeten er de afgelopen tien jaar heel wat ‘management decisions’ zijn gemaakt en de dodentol daarvan ligt nog een stuk hoger dan bij de Challenger. In totaal stierven er 346 mensen bij twee crashes met een Boeing 737 Max, in oktober 2018 in Indonesië en enkele maanden later in Ethiopië, en zoals het even uitstekende als wraakroepende ‘Downfall’ haarfijn laat zien waren beide ongevallen perfect te vermijden. Bij de 737 Max lag het probleem bij het MCAS-systeem, een computeronderdeel dat verhinderde dat het vliegtuig te verticaal zou gaan door de neus naar beneden te duwen. Op zich waardevol, alleen wisten de piloten van Lion Air 610, het eerste toestel dat crashte, niet eens dat hun toestel ermee was uitgerust. En dus hadden ze dus geen idee wat er aan de hand was toen het MCAS door een kapotte sensor verkeerdelijk in gang schoot. ‘Ze hebben nooit beseft dat hun eigen vliegtuig hen probeerde te vermoorden’, vat een expert het nogal grafisch samen, voor kijkers die de nagespeelde cockpitgesprekken nog niet griezelig genoeg vonden.

Dat de piloten het MCAS niet kenden, heeft een eenvoudige maar wrange verklaring. Boeing wou koste wat het kost de 737 Max in de markt zetten als niet meer dan een update van het gewone 737-toestel, omdat de fabrikant zo sneller een goedkeuring voor het vliegtuig zou krijgen en vooral omdat er dan geen dure opleidingen voor de piloten moesten komen. Alle ingrijpende wijzigingen die dat doel in de weg stonden - zoals het MCAS-systeem - werden simpelweg verzwegen, voor de regulatoren en voor de piloten. Nochtans wist men van bij de start van de productie - in 2013 al - dat het MCAS in geval van een storing het vliegtuig onterecht naar beneden zou kunnen duwen en dat een piloot dan nauwelijks 10 seconden had om een ramp te vermijden; en dat was in de veronderstelling dat de man of vrouw aan de knuppel al van het computersysteem had gehoord. ‘God dobbelt niet’, zei Albert Einstein ooit, maar de bazen van Boeing, duidelijk boven alles en iedereen verheven, hebben gegokt met mensenlevens en zwaar verloren.

Het bijna onvoorstelbare cynisme van het management maakt ‘Downfall’ zo schokkend. In de handleidingen van de 737 Max werd het MCAS-systeem wel vermeld, maar enkel in de lijst met afkortingen. Toen piloten, onder meer van Lion Air, zelf vroegen om meer training werden ze in een mail door Boeing ‘idioten’ genoemd. In de eerste weken na de crashes deed de vliegtuigbouwer ook zijn uiterste best om de schuld van zich af te schuiven: na de ramp bij Ethiopian Airlines, op een moment dat er bij de fabrikant dus nauwelijks nog twijfel over de oorzaak kon bestaan, huurde men zelfs een duur PR-bureau in om de luchtvaartmaatschappij en haar piloten in een slecht daglicht te stellen. En terwijl CEO Dennis Muilenburg op nieuwszenders loog dat de 737 Max honderd procent veilig was, werden de bonussen voor het kader en de dividenden voor de aandeelhouders stevig verhoogd. Muilenburg moest na een onderzoek door het Amerikaanse Congres uiteindelijk wel opstappen maar kreeg gelukkig een gouden handdruk mee: een parachute van 62 miljoen dollar waarmee hij wel veilig kon landen.

De afgelopen weken was het Netflix-publiek in de ban van oplichters als Anna Sorokin en Shimon Hayut, maar - met alle respect voor hun slachtoffers - hun misdaden en het leed dat ze hebben veroorzaakt verzinken in het niets bij het bedrog, de leugens en de gewetenloosheid van Boeing. Moge ‘Downfall’ dan ook minstens even goed bekeken worden als ‘Inventing Anna’ en ‘The Tinder Swindler’.