Een ijzingwekkende kilte slaat je om het hart bij het bekijken van ‘De kinderen van Ruinerwold’ op Canvas

In oktober 2019 raakte bekend dat een man in de Noord-Nederlandse provincie Drenthe al jarenlang zijn gezin terroriseerde met waanbeelden van een aankomend ‘einde van de wereld’ waar hij zijn kinderen op moest voorbereiden. Hij hield zijn familie tien jaar verborgen voor de buitenwereld en zou ze hebben geslagen en misbruikt. Pas toen één van de kinderen kon ontsnappen, kwam alles uit: Gerrit Jan van D. werd in de boeien geslagen, zijn nog in huis aanwezige kinderen werden weggevoerd door Jeugdzorg. Het verhaal rond de boerderij van Ruinerwold werd wereldnieuws, iedereen wilde weten wie die mensen waren. Documentairemaakster Jessica ­Villerius komt in ‘De kinderen van Ruinerwold’ met antwoorden op veel vragen, en in bijna alle gevallen zijn die nog verbijsterender dan je had durven denken.

Wat deze vierdelige serie zo de moeite waard maakt, is dat de vier oudste kinderen van Van D. aan het woord komen. Die heten – van oud naar jong – Shin, Edino, Mar Jan (sic) en Jan, al laat die zich ook Israel noemen. Toen hij 25 was, kon Jan uit de boerderij ontsnappen. Hij liep naar een café, bestelde in één klap vijf biertjes en dronk ze allemaal achter elkaar op, het startschot voor het hele schandaal. Op dat moment zaten in de boerderij nog een broertje en vier zusjes van Jan, die niet in de reeks te zien zijn. De drie andere, eerder genoemde kinderen, vertrokken al eerder uit het gezin. Zij vertellen het verhaal, onomwonden maar ook genuanceerd. Als je eenmaal weet welke hel deze jonge mensen hebben doorstaan, is de bewondering groot dat ze nog in grijstinten en niet in zwart-wit over hun familie kunnen spreken.

Tegenover de sensatiezucht in de talkshows – in fragmenten wordt lustig gefantaseerd, maar de slotzin luidt meestal ‘We weten niks’ – zet Villerius de getuigenissen van Shin en de andere kinderen, die behoedzaam hun leven afpellen. Het begint nog enigszins koddig: de homevideo in aflevering één waarop vader Van D. en zijn vrouw (dan nog in leven) een geest aanroepen is bijna van ‘Jiskefet’-niveau. Maar het lachen vergaat je snel als de vader een godsdienstwaanzinnige blijkt zoals je ze tegenkomt in een Stephen King-boek. Hij vindt dat zijn oudste kinderen een slechte invloed hebben op de rest, slaat ze, laat ze in een hondenhok slapen en verbiedt Edino vijf jaar lang zijn broertjes en zusjes te zien, ook al wonen ze in dezelfde kleine woning achter een winkel. Net als je je afvraagt hoe zoiets kan bestaan, geeft Shin het antwoord: ‘Het is moeilijk dit te vertellen op een manier die niet gek lijkt, maar voor ons was het gewoon normaal. Ik wist niet beter.’ Als hij daarna vertelt hoe hij als jongen van 12 de schuur introk, gek getreiterd door zijn vader, om zelfmoord te plegen met een zakmes, slaat de ijzingwekkende kilte je om het hart.

En zo gaat het maar verder, altijd weer even hartverscheurend. Edino is 10 jaar oud als hij gedwongen wordt om de ‘geest’ van zijn dode moeder te herbergen, in een jurk met zijn vader door het dorp moet lopen en met hem in bed moet slapen, met alle zieke gevolgen van dien. De schokkendste beelden zijn zonder meer die waarop de piepjonge Mar Jan door haar vader van een stoel wordt geslagen en daarna huilend weer door hem ‘getroost’ te worden. Afgebroken door een pure mishandelaar, om daarna weer op te bouwen. ‘De kinderen van Ruinerwold’ breng het verhaal van een waanzinnige man die zijn god én zijn gezin wil dienen en verloren raakt in het gevecht dat dat oplevert. Het is het verhaal van de overlevingsstrijd van de kinderen, die blijven redeneren met nuance, en zelfs liefde voor hun vader. En de reeks toont dat ook waanzin, en zelfs de ergst denkbare zaken, niet met sensatie beschreven moeten worden, maar met intelligentie, empathie en zelfs begrip. Televisie zoals je ze zelden gezien hebt.