Geen grap: dit zijn de vijf allerbeste Joker-vertolkingen ooit

Play4 davert vanavond op zijn grondvesten: er is een Joker in town! De allereerste solofilm over de geschminkte aartsvijand van Batman, die in 2020 overladen werd met Oscars, beleeft vanavond zijn Belgische televisiepremière. Maar is de awardwinnende vertolking van Joaquin Phoenix werkelijk zoveel beter dan de iconische prestaties van Jack Nicholson en Heath Ledger? Wij verfden onze haren gifgroen, stiftten onze lippen bloedrood, en stelden een ranglijst op van de vijf allerbeste Joker-acteurs.

Wie u – wegens met pek en veren Gotham City uitgejaagd – níét zult terugvinden in deze lijst, is de mislukte clown Jared Leto. Op de set van ‘Suicide Squad’ deed Leto nochtans hard zijn best om indruk te maken: hij waxte zijn wenkbrauwen en schaamhaar, deed Margot Robbie een levende rat cadeau en bleef tussen de opnamen door method-gewijs de Joker uithangen. Toen de film uitkwam, bleek het allemaal veel geblaat en weinig wol: niet alleen bleef zijn screen time beperkt tot slechts 10 minuten, in de schaarse scènes waarin hij wél was te zien, zette Leto de Joker neer als een geesteloos gangstertje dat even weinig dreiging uitstraalt als een opvouwbaar bloemenrek. Leto mag zichzelf het schaamrood op de wangen verven, iets wat níét kan worden gezegd van de vijf schitterende Jokers die wél onze countdown hebben gehaald.

5 CESAR ROMERO

De Joker liet zijn hysterische lach voor de allereerste keer horen in ‘Batman’, de legendarische, van 1966 tot 1968 lopende televisieserie die vandaag staat geboekstaafd als een toonbeeld van hilarische camp – die intromuziek! Cesar Romero zette drie seizoenen lang een heerlijke Joker neer, waarbij we wel moeten opmerken dat Romero’s burleske incarnatie van de superschurk mijlenver verwijderd stond van de Joker uit de in de jaren 40 geïntroduceerde stripreeks van DC Comics: een moordzuchtige psychopaat met een macaber gevoel voor humor. En hoewel de onvoorspelbare Joker in alle opzichten de tegenpool is van de introverte Batman, vullen ze elkaar ook aan: ze bevechten elkaar, maar toch willen ze elkaar niet dood.

In de kindvriendelijke televisieserie met Adam West en Cesar Romero is van die duistere complexiteit evenwel weinig terug te vinden. Met die klapsigaren en dat niespoeder waarmee hij de inwoners van Gotham City tergt, was de Joker veeleer een product van de onschuld van de Amerikaanse televisiewereld uit de jaren 50 en 60. Maar let op: wie de tv-serie al grinnikend afserveert als oubollige trash, heeft niet gezien dat Romero bij momenten – bijvoorbeeld wanneer hij in één van zijn manische buien losbarst in een lied – wel degelijk een schrikwekkende Joker neerzet.

4 MARK HAMILL

Ook tientallen stemacteurs hebben ‘The Clown Prince of Crime’ in de loop der jaren belichaamd in talloze tekenfilms, animatieseries en videogames. In ‘The Lego Batman Movie’, bijvoorbeeld, leende Zach Galifianakis zijn stembanden aan een ietwat verwijfde Joker die tijdens de cruciale standoff aan Batman probeert duidelijk te maken dat ze samen iets speciaals hebben: ‘Zo raar dat wij elkaar voortdurend tegen het lijf lopen, niet?’ Waarna Batman de Joker een koude douche bezorgt door te verklaren dat hij lang niet zijn énige vijand is: ‘Er is geen wij!’ Hilarisch!

Maar iedere échte comicbookfan weet dat niemand de klus ooit beter klaarde dan Mark Hamill, die tien jaar na de ‘Star Wars’-trilogie dankzij zijn stemmenwerk in ‘Batman: the Animated Series’ (1992-1995) er eindelijk in slaagde om een schitterend nieuw elan aan zijn slabakkende carrière te geven. De geweldige, op geen enkele manier aan Luke Skywalker herinnerende cadans die hij in zijn spreektrant legt; de indrukwekkende moeiteloosheid waarmee hij lichte speelsheid verbindt met sinistere dreiging; het geváár dat hij in de rol injecteerde: Hamill deed het allemaal perfect. Hamills hoogtepunt: de Joker die tijdens de aftiteling van het uit 2011 daterende videogame ‘Batman: Arkham City’ half reutelend, half lachend de song ‘Only You’ van The Platters ten gehore brengt, teneinde aan te tonen hoeveel Batman voor hem betekent: ‘Only you and you alone can thrill me like you do’. Eén ding staat vast: wie één keer naar Hamill heeft geluisterd, kan nooit meer in de comicbooks bladeren zonder zijn stem in het hoofd te horen.

3 JACK NICHOLSON

Toen in 1988 werd bekendgemaakt dat Jack Nicholson de Joker ging vertolken in de Batman-film van Tim Burton, stond Hollywood op stelten. Door een rol te aanvaarden in een commerciële blockbuster – voor een exuberante verloning van 6 miljoen dollar – pleegde Nicholson, die dankzij briljante rollen in ‘Five Easy Pieces’ en ‘One Flew Over The Cuckoo’s Nest’ was uitgegroeid tot één van de boegbeelden van de Amerikaanse auteurscinema, volgens velen hoogverraad. Hoe dan ook zette Nicholson, zijn vermaarde grijns nog wat extra geschminkt, een legendarische booswicht neer. Al moeten we eraan toevoegen dat zijn Joker meer hilarische fun uitstraalt dan psychotische dreiging. De gezellige gekte die Nicholson aan de dag legt, komt het best tot uiting in de historische scène waarin de Joker op muziek van Prince met veel anarchistisch vertoon de kunstwerken in het Flugelheim Museum in Gotham vernielt – alleen een duister schilderij van Francis Bacon wordt gespaard: dat kan op zijn goedkeuring rekenen. Waarom Nicholson naast de twee topplaatsen grijpt? Omdat Jack, in tegenstelling tot de twee acteurs hieronder, die echt verdwíjnen in hun rol, zelfs onder al die lagen schmink eigenlijk toch vooral Jack bleef.

2 HEATH LEDGER

De betreurde Heath Ledger, overleden vóórdat Christopher Nolans ‘The Dark Knight’ uitkwam, zag het aanvankelijk niet goed zitten om in Nicholsons voetsporen te treden. ‘Maar,’ zo vertelde hij ons indertijd op de set in Chicago, ‘wat me bang maakt, windt me ook op. Ik heb Nicholson uit mijn hoofd gezet, heb mijn moed bijeengeraapt, en ben erin gevlogen.’ En hoe! Ledger, die verklaarde dat het volstond om de maniak in zichzelf naar boven te halen, schiep een volstrekt nihilistische booswicht; een gewetenloze clown die zich het ene moment gedraagt als een ziekelijke grappenmaker en het volgende moment als een psychopathische moordenaar die de wereld wil zien branden. Door hem te vertolken als een man die gebukt gaat onder griezelige stemmingswisselingen, vatte Ledger misschien wel als eerste de échte essentie van de Joker. Nu zal zijn onverwachte overlijden wel een beetje hebben bijgedragen aan de mythische status van zijn vertolking, maar toch: na ‘The Dark Knight’ was iedereen het erover eens dat Ledgers Joker naast Darth Vader, Anton Chigurh en Norman Bates thuishoorde in het pantheon van Grote Booswichten, en dat niemand zijn prestatie ooit nog zou kunnen overtreffen. En toen kwam...

1 JOAQUIN PHOENIX

Dat Phoenix een fascinerende acteur is, wisten we al van ‘You Were Never Really Here’, ‘The Master’ en ‘Two Lovers’. Maar het is zijn grandioze rol in ‘Joker’ die hem definitief bijzet in de Galerij der Groten. In een opvallend grauw grootstadsdrama, dat qua toon en atmosfeer erg schatplichtig is aan de meesterwerken van Martin Scorsese, staat Phoenix te acteren met dezelfde schrikbarende intensiteit van de jonge Robert De Niro. In wezen valt ‘Joker’ te omschrijven als een origin story: eindelijk zien we hoe Arthur Fleck – zijn ware naam! – van een zielige stand-upcomedian verandert in de waanzinnige Joker die we intussen allemaal zo goed kennen.

Die insteek zet Phoenix enigszins in het voordeel: veel meer dan Nicholson en Ledger, die meestentijds onder dikke lagen schmink stonden te acteren, kreeg Phoenix uitgebreid de kans om zonder make-up het onrustwekkende gevoelsleven van zijn op ontploffen staande personage te exploreren. Het wonderlijkste is nog dat Phoenix, wiens oncontroleerbare lachbuien nog lang in uw hoofd zullen nagalmen, als Arthur tot op zekere hoogte zelfs enige sympathie weet op te wekken. Of hij straks een Oscar wint of niet, de krachttoer van Phoenix zal vanaf nu gelden als hét ijkpunt waaraan alle andere Joker-vertolkingen zullen worden afgemeten. Zelfs Pennywise zou het daarmee eens zijn.

‘Joker’, vrijdag 8 april om 20.35 op Play4