Het Brits filminstituut koos de beste film ooit en... het is een Belgische film

Niet Citizen Kane. Niet Vertigo. En ook niet The Godfather. De beste film ooit gemaakt komt uit België. Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles van Chantal Akerman is volgens meer dan 1.600 filmcritici en -kenners ‘the greatest film of all time’.

Het is een vaste traditie van het vakblad Sight and Sound van het Brits filminstituut (BFI): om de tien jaar vraagt men filmcritici, curatoren en andere filmkenners naar wat volgens hen de beste film ooit is. De eerste bevraging vond in 1952 plaats, met Ladri di biciclette van Vittorio di Sica op één. Vanaf 1962 stond Citizen Kane van Orson Welles vijf edities na elkaar op de hoogste plaats, om in 2012 plaats te maken voor Alfred Hitchcock’s meesterwerk Vertigo.

Het voorbije jaar vroeg het BFI opnieuw aan 1.639 filmcritici, programmatoren, academici en andere filmkenners om hun top 10 door te sturen. En opnieuw kwam er een andere, en nogal verrassende nummer één uit de bus: Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles, de film die de Belgische regisseur Chantal Akerman in 1975 maakte. Bij de vorige editie stond de film nog op plaats 35. Vertigo en Citizen Kane staan op plaats twee en drie. Tokyo Story van Ozu Yasujiro en In the Mood for Love van Wong Kar Wai vervolledigen de top-vijf.

De drie uur en een half durende film toont drie dagen uit het leven van Jeanne Dielman (vertolkt door de Franse actrice Delphine Seyrig), een alleenstaande moeder die zich prostitueert om de eindjes aan elkaar te knopen. Je ziet hoe ze haar huishouden runt, de tafel dekt en patatten jast, nu eens snel dan weer trager. En ondertussen mannen ontvangt. Uiteindelijk vermoordt ze ook één van haar klanten, niet toevallig de man die haar een orgasme bezorgt. Alles wordt in een minimalistische stijl getoond, met vaak lange scènes en statische shots op medium afstand.

Dat Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles nu op één staat in de gezaghebbende lijst van het BFI is opvallend, maar ook niet helemaal verrassend. The New York Times riep de film al eens uit tot “het eerste vrouwelijke meesterwerk in de filmgeschiedenis” en zeker onder filmkenners stond het werk van de in 2015 overleden Akerman altijd al erg hoog aangeschreven. De film is geen hapklare brok, en dat beseft men bij het BFI ook: “de film is gemaakt in een cinematografische stijl en met een strategie die dichter bij de avantgarde dan de mainstreamtraditie ligt en met een duur van net geen drieënhalfuur vraagt die ook dedicated viewing.”

Bovenal is het ook een belangrijk signaal: voor het eerst staat een door een vrouw gemaakte film bovenaan. De lijst van het BFI kreeg in het verleden al vaak kritiek omdat die te weinig divers was. Daarom verdubbelde het Britse filminstituut het aantal stemgerechtigden fors uit, om zo tot een diversere lijst te komen. Met resultaat dus.

Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles is een bij uitstek feministische film: het toont het alledaagse leven van een vrouw door een vrouwelijke blik. Akerman, die nauwelijks 24 was toen ze deze film draaide, werd er bijna direct een pionier van de feministische film mee. “Ik dénk dat het een feministische film is”, zei Akerman zelf in een interview uit 1977, “omdat ik ruimte geef aan dingen die nooit, of bijna nooit, op deze manier zijn getoond, zoals de dagelijkse handelingen van een vrouw.”

Het BFI vroeg in een andere poll ook aan 358 regisseurs wat zij de beste film ooit vonden. De film van Akerman staat in deze ranglijst op de vierde plaats. Helemaal bovenaan de lijst prijkt 2001: A Space Odyssey van Stanley Kubrick, voor Citizen Kane en het eerste deel van The Godfather.

Jeanne Dielman, 23, quai du Commerce, 1080 Bruxelles is te zien op Sooner, Avila en myLum.

(DM)