Het gekke genie in Frank Zappa: ‘Een hippie die tegen drugs was’

Een virtuoze duizendpoot? Een excentrieke keetschopper? Een hilarische malloot? Frank Zappa was het allemaal en méér, zo bewijst de intieme portretfilm ‘Zappa’. De regisseur van dienst is Alex Winter (55), doorgebroken als Bill naast Keanu Reeves in de ‘Bill & Ted’-films en inmiddels een doorgewinterd documentairemaker.

ALEX WINTER «Frank Zappa is een cultureel icoon, maar een definitieve documentaire à la ‘Amy’ of ‘Marley’ bestond nog niet. Ik benaderde zijn familie met de belofte dat ik een eerlijk portret zou maken, geen blitse rocksterfilm. Zij gaven me toegang tot zijn kluis: Zappa had blijkbaar duizenden uren beeldmateriaal achtergelaten. Ik heb jaren nodig gehad om alles te doorploeteren.»

– Zaten er beelden in zijn archief die je liever niet had gezien?

WINTER «Die kerel was een voorvechter van de seksuele revolutie. Tja, dan zie je weleens wat. Ik heb alle expliciete video’s in een aparte doos gestoken en de familie gewaarschuwd (lacht).»

– ‘Ik vind mezelf niet raar. Het zijn altijd andere mensen die me raar noemen,’ klaagde Zappa eens.

WINTER «Frank Zappa gebruikte humor, paradoxen en alter ego’s om zichzelf van de buitenwereld af te schermen. Hij was alleen zichzelf bij zijn dichtste vrienden. Ik sprak velen van hen, alsook zijn inmiddels gestorven vrouw Gail. Zij omschreven een complex man: een toegewijde echtgenoot én een rokkenjager, een succesvolle rockster zonder een hitsong, een hippie-icoon die tegen drugs was, een muzikaal genie dat zijn bandleden bij het minste probleem liet vallen.»

– Waar horen we Frank Zappa op z’n best?

WINTER «Ik verkies de rocksong ‘Willie the Pimp’ uit 1969. Of het orkestrale ‘The Yellow Shark’, de laatste plaat voor zijn dood.

»Ik was in de dertig vooraleer ik werkelijk fan werd. Als tiener in de jaren 70 was ik me natuurlijk bewust van Frank Zappa, maar dan vooral als een leider van een sociale, politieke en seksuele beweging: het voelde alsof ieders oudere broer een poster van de besnorde man in zijn kamer had hangen.»

– Hij bracht bij leven 62 platen uit en er zijn al een vijftigtal postume exemplaren verschenen. Waar kwam die creatie-drang vandaan?

WINTER «Hij zei ooit: ‘Zonder muziek is het leven gewoon een aaneenschakeling van deadlines en rekeningen.’ Hij vond kunst van primair belang en hij wijdde er elk uur van zijn leven aan. En omdat hij zo’n perfectionist was, leverde hij zelden een stinker af. Meer nog: in zijn kluis ligt nog heel wat onuitgebracht schoons. Ik ken weinig popsterren met een dergelijke werkethiek, behalve Prince.»

– Frank Zappa stierf aan prostaatkanker in 1993 met één droom nog steeds op de bucketlist: president van Amerika worden.

WINTER «Hij was voor burgerrechten en tegen fascisme. Hij zette zijn fans aan tot stemmen door registratiebureaus rond zijn concerten op te zetten. En hij streed voor vrije meningsuiting, hij gaf er zelfs een speech over in de Amerikaanse Senaat. Had hij zich ooit verkiesbaar gesteld, dan had ik op hem gestemd. In deze politiek correcte tijden zouden we Frank Zappa goed kunnen gebruiken.»

‘Zappa’ is vanaf 16 juni te zien in de bioscoop.