Hoe de gruwelijke duikbootmoord één van de beste Scandinavische krimi’s ooit werd

Een gekke uitvinder brengt een mooie jonge journaliste om het leven aan boord van zijn zelfgebouwde onderzeeër en dumpt haar lichaam daarna in zee. Rond de duikbootmoord op Kim Wall uit 2017 had makkelijk een serie vol gruwel en horror kunnen worden gemaakt, maar het briljante ‘The Investigation’ mijdt elke sensatie en groeit zo uit tot één van de beste Scandinavische krimi’s ooit gemaakt.

In de zomer van 2017 hield de 30-jarige Zweedse journaliste Kim Wall, die naar China zou vertrekken om er samen met haar vriend een nieuw leven op te bouwen, een afscheidsfeestje toen ze een bericht kreeg van de Deense uitvinder Peter Madsen. Wall vroeg de man al maandenlang om een interview, en nu stemde Madsen eindelijk toe: hij nodigde haar uit op zijn zelfgebouwde miniduikboot Nautilus, die nabij Kopenhagen aan wal lag. De journaliste verliet haar feestje en ging naar Madsen toe, maar toen haar vriend haar later die nacht probeerde te bereiken, liet ze niets meer van zich horen. ’s Anderendaags moest de politie Madsen redden op zee, omdat zijn duikboot aan het zinken was. Hij zei dat hij Wall enkele uren voordien had afgezet aan land, maar daar had niemand haar gezien. Toen bleek dat de uitvinder zijn eigen onderzeeër tot zinken had gebracht, begonnen de rechercheurs hem te verdenken.

Hoe de politie van Kopenhagen onder leiding van Jens Møller (gespeeld door Soren Malling, bekend uit ‘The Killing’) en openbaar aanklager Jakob Buch-Jepsen (Pilou Asbaek uit ‘Borgen’) de dood van Kim Wall onderzochten en een zaak tegen Peter Madsen probeerden op te bouwen, is te volgen in het zesdelige ‘The Investigation’. De reeks reconstrueert meticuleus het onderzoek naar wat uiteindelijk een moord blijkt te zijn, van het eerste bericht over de verdwijning van Wall tot de ultieme doorbraak. Hoewel ‘The Investigation’ de vele gruwelijke kanten van de zaak niet uit de weg gaat – nadat een torso was aangespoeld, moesten duikers wekenlang in zee zoeken naar delen van Walls lichaam – komt het geheel nooit sensationeel over. De focus ligt op het werk van de rechercheurs – Malling omschreef ‘The Investigation’ als ‘een reeks vol mensen in grijze kostuums die voorovergebogen over hun bureau staan’, en dat is niet eens zo erg overdreven – en houdt de moordenaar volledig uit beeld. De naam van Peter Madsen valt in de zes afleveringen zelfs niet één keer en dat was een bewuste keuze, zegt Tobias Lindholm, scenarist en regisseur van ‘The Investigation’, ook bekend van de films ‘The Hunt’ en ‘A Hijacking’, en medebedenker van het wereldwijd bejubelde ‘Borgen’.

TOBIAS LINDHOLM «In 2017 hebben de media de zaak van dichtbij gevolgd, en alle details over die donkere, wrede misdaad breed uitgesmeerd. Ik dacht toen: dit verhaal, over een man die een vrouw vermoordt, hebben we al zo vaak gehoord, daar kun je als filmmaker weinig aan toevoegen. Maar toen ontmoette ik Jens Møller, hoofd van de afdeling moordzaken van de politie van Kopenhagen. Hij had het niet over de wreedheid van de zaak, of over hoe fascinerend hij het vond om met dat soort donkere dingen bezig te zijn. Nee, hij sprak over mensen die hun job deden. Over hoe hij en de andere politieagenten de puzzel probeerden te leggen, over de duikers die wekenlang de zee hebben afgezocht naar sporen van Kims lichaam, over zijn vriendschap met Ingrid en Joachim, de ouders van Kim. En ik besefte: die kant komt zelden of nooit aan bod in misdaadseries. Dát verhaal wil ik vertellen.»

– Was dat ook het moment waarop je beslist hebt dat je de naam van de dader niet zou vermelden?

LINDHOLM «Ja, want tijdens mijn gesprekken met Jens besefte ik gaandeweg dat hij hem ook nooit zelf gesproken had. Andere agenten hebben hem ondervraagd en hij kreeg daarna transcripties van die gesprekken. Dus dacht ik: als Jens de zaak tot een goed einde kon brengen zonder de dader één keer te zien, dan moet ik een reeks kunnen maken zonder hem te tonen of zijn naam te vermelden. Dat voelde als een bevrijding.

»Ik hoop dat ‘The Investigation’ ons doet nadenken over hoe we in de media omgaan met misdaad, hoe we soms brutale moordenaars in de spotlights plaatsen en zo onnodig pijn veroorzaken bij de families van slachtoffers.»

– De ouders van Kim Wall waren nauw betrokken bij de reeks, en hun kant van het verhaal komt uitgebreid aan bod. Hoe belangrijk was het om hun goedkeuring te krijgen?

LINDHOLM «Zonder was ik er niet aan begonnen. Toen ik Ingrid en Joachim, en ook Jens, voor het eerst heb ontmoet, had ik nog geen woord geschreven. Ze waren betrokken van bij het begin, hebben elk woord van het scenario gelezen en alles tot op het einde gevolgd. Dankzij hen zit alles juist, tot in de details. Toen ik een scène had geschreven waarin de buren van Ingrid en Joachim hen uit de weg gingen in die eerste dagen en weken, omdat ze niet goed wisten hoe ze met hun verdriet moesten omgaan, hebben zij me verteld dat ze net het tegenovergestelde hadden meegemaakt. Hun buren kwamen net spontaan naar hen om hun medeleven te betuigen. Die scènes, waarin je warmte en menselijkheid ziet op zo’n donker moment, zijn voor mij de mooiste uit de hele reeks.

»Het was trouwens ook gewoon onmogelijk geweest om ‘The Investigation’ te maken zonder hun hulp. Jens heeft iedereen opgebeld met wie hij heeft samengewerkt, om hun te vragen mee te doen (veel figuranten zijn mensen die ook echt betrokken waren bij het onderzoek, red.). En dankzij Ingrid en Joachim hebben we kunnen filmen met de echte lijkhonden die zijn gebruikt.»

– Doordat ‘The Investigation’ focust op het werk van gewone politieagenten en andere hulpverleners, is het huizenhoge cliché van de gekwelde rechercheur nergens te bespeuren.

LINDHOLM (knikt) «Ik ben die clichés zelf zo beu. De meeste misdaadreeksen zitten vol politieagenten die ontmenselijkt zijn door alle wreedheid waarmee ze te maken krijgen, die niet meer kunnen functioneren of problemen hebben met alcohol en andere verslavingen. Jens en zijn collega’s zijn niet zo. Het zijn stuk voor stuk plichtbewuste politieagenten. Jens heeft veertig jaar als politieman gewerkt, dag in dag uit. En dat voor een salaris dat nauwelijks iets voorstelt: ik was verbaasd over hoe laag het was. In veel films en series zijn de helden eenzaten, koppige mensen die tegen de stroom ingaan. ‘The Investigation’ gaat ook over helden, maar helden die weten dat ze meer bereiken als ze samenwerken.»

– Op het einde van de reeks zegt Jens: ‘Hoe beschaafder we worden, hoe groter onze nood om in de duisternis te staren.’ Ligt daar de verklaring voor de fascinatie met true crime?

LINDHOLM «Ik denk het wel. Bij ons eerste gesprek vertelde Jens me dat er in 1977, mijn geboortejaar, 77 moorden zijn gepleegd in Denemarken. Vandaag zitten we gemiddeld op 50 moorden per jaar. Het is dus veel veiliger geworden. Maar dat gevoel heb je niet, omdat de media elk van die 50 moorden enorm onder de aandacht brengen en helemaal uitspitten. Daarom vond ik het ook belangrijk om ‘The Investigation’ te maken: dit is een serie waarin het systeem wérkt, waarin de maatschappij doet wat ze moet doen. Ons vertrouwen in het systeem heeft nog nooit op zo’n laag pitje gestaan, maar als we elk ons deel doen, kunnen we het schijnbaar onmogelijke verwezenlijken. Zelfs in een reeks over één van de meest gruwelijke en spraakmakende moorden van de afgelopen tien jaar kan een boodschap van hoop en optimisme zitten.»

© The Sunday Times

The Investigation
Vanaf 2 juni op Canvas en meteen integraal op VRT NU