Hopelijk krijgen de ‘War Junkies’ op Streamz ook nog wat kritische vragen voor de voeten geworpen

Een stapel vuilniszakken tegen een muur. Niets speciaals, denk je, zo zie je ze wel vaker. Tot je opvalt dat op elk ervan een papiertje kleeft, een nummer, en je je realiseert dat dit geen vuilnis-, maar lijkzakken zijn. Iedere zak, ieder nummer, is een mens.

In de driedelige documentairereeks ‘War Junkies’ wordt gepeild naar het hoe, wat en waarom van oorlogsverslaggeving. De lijkzakken zijn maar een van de vele schokkende beelden waarmee de getuigenissen van enkele Vlaamse correspondenten, cameramensen, fotografen en fixers worden aangevuld. Ook de mislukte poging een Oekraïense soldaat te reanimeren maakt indruk: ze brengt je inderdaad tot de vraag wat mensen ertoe drijft hun leven op het spel te zetten voor een halve krantenpagina of vijf minuten in ‘Het journaal’. En, zoals al snel blijkt, dat te blíjven doen.

Dat is wellicht de interessantste vraag. Dat het avontuur, je nieuwsgierigheid of de oprechte wens de vreselijkste atrociteiten vast te leggen ter preventie van nog meer gruwel, het van je angst wint, is nog begrijpelijk. Maar dat je terug wil, opnieuw trede na trede afdalen in de hel, terwijl thuis een gezin moet hopen op een behouden reis, laat zich moeilijker vatten.

Je hoort weleens over soldaten die niet meer kunnen wennen aan de banaliteiten van een ‘normaal’ bestaan na jaren op de scheidslijn tussen leven en dood. Omdat dat de essentie blijft, niet van skireis tot citytrip vegeteren achter een bureautje van een verzekeringsfirma. Tegelijk kan de vraag worden gesteld of het niet verstandiger is de oorlog te laten aan wie er niet onderuit kan. Beeldmateriaal van brandende ruïnes kan ook worden aangekocht of overgenomen van lokale of sociale media; mits wat kritisch eindredactiewerk hóéf je Boechout niet te ruilen voor Bachmoet.

Ik hoop dat deze zogenoemde ‘war junkies’ in een latere aflevering ook wat kritische vragen voor de voeten wordt geworpen, dat het niet enkel het bewieroken van hun moed is. Want dat riskeer je wel met een reeks als deze, zeker wanneer te pas en te onpas zware gitaren onder Onze Helden worden gemonteerd. Smaakvoller was geweest alle muziek achterwege te laten en het volle gewicht van de anekdote te laten doorwegen. Zoals die over een absurde aandrang, terwijl de lijken worden binnengesleept, nog snel de tanden te poetsen alvorens de camera ter hand te nemen, wellicht als uiting van een onbewust streven naar iets wat je kent, als een houvast misschien. Zo’n zin behoeft geen reanimatie.

“Ik heb die mens letterlijk zijn laatste adem zien uitblazen”, zegt de cameraman over de eerder vermelde soldaat. Wij nu ook. Ook hier wordt een slappe koord bewandeld, want toon je de gruwel in de wetenschap dat mensen die hierop afstemmen weten wat hun te wachten staat, of toon je hem in de hoop dat krantenkoppen straks uitschreeuwen hoe straf je reeks is? In een vuile schuur opgestapelde lijken zijn ook hard om te zien, maar je kijkt hen tenminste niet in de stervende ogen.

Te vaak ruik je de adem van de regisseur, zoals tijdens de net iets te nadrukkelijk aangehouden stiltes na een antwoord. Net iets te luid vraagt hij je of alles wel goed is doorgedrongen. En een blik achter de schermen, van geïnterviewden die vragen of hun haar goed ligt of wie mee een sigaret wil gaan roken, is hip en leuk, maar geen drie keer per aflevering. Ballast werp je overboord, niet in het gezicht van de passagier.

Dit had een viersterrendocu kunnen zijn, maar ik proef net iets te veel Spielberg waar Klimov had gesmaakt.