kijktip'Keith Haring: Art Street Boy'
Humo sprak met Keith Haring: ‘De kunstwereld is zo corrupt en zo vol bullshit!’
Vanavond kunt u op Canvas kijken naar de Britse documentaire ‘Keith Haring: Street Art Boy’ over de Amerikaanse popartkunstenaar Keith Haring (1958 - 1990). In 1988 kreeg hij te horen dat hij aids had. In die periode gebruikte hij dat veel als onderwerp van zijn kunst en werd hij deel van de ACT UP campagne in New York. Keith Haring overleed in 1990 aan de gevolgen van zijn ziekte. In 1989 sprak de man met Humo. Herlees hier het interview.
(Verschenen in Humo juni 1989)
Voor de enen is hij een baanbrekend geëngageerd kunstenaar, voor de anderen een oppervlakkig en commercieel kitsch-tekenaar. Keith Haring (31) wordt verguisd en verafgood. Maar het feit blijft: op enkele jaren tijd heeft zijn werk in sneltreintempo de wereld veroverd. In 1980 tekende Haring nog anoniem in de Newyorkse subway, twee jaar later werd hij al bejubeld als de nieuwe Warhol.
Als een rockster raast Keith Haring tegenwoordig de wereld rond. Hij beschilderde zowel de Berlijnse muur als het lianenlichaam van Grace Jones; en ook in Vlaanderen liet Haring tussen twee vliegtuigen in zijn afdruk achter in de cafetaria van het Antwerpse Muhka (het Museum voor Hedendaagse Kunst). De vroegere anarchist en graffiti-kunstenaar stelt nu tentoon in de meest prestigieuze musea ter wereld en op de kunstmarkt swingen de prijzen van zijn werken steeds meer de hemel in. Je gaat je afvragen: gaat het nu om de Man, of om het werk? Geen Goed Doel of het mocht de voorbije jaren op de verfborstel van Haring rekenen. Hij schilderde tegen apartheid, tegen de nucleaire wedloop, voor Mandela en tegen Aids, de nieuwe pest van het Newyorkse kunstmilieu. Te midden van al die drukte maakte Haring in zijn ruime atelier op Broadway tijd voor HUMO, en voor een strijdbaar gesprek.
HUMO ‘Informatie wordt tegenwoordig tegen een hels ritme geconsumeerd’ zei je op het hoogtepunt van je roem in 1985. ‘De hedendaagse kunstenaar moet even snel en dynamisch zijn om de voeling met zijn tijd niet kwijt te spelen.’ Vandaag is het in de kunstmilieus in om Keith Haring alweer out te vinden. Ben je het slachtoffer van je eigen theorie geworden?
KEITH HARING «Het fenomeen Keith Haring is zelf natuurlijk ook het resultaat van de opgefokte snelheid waarmee een idee vandaag de hele wereld rond gaat. Maar je moet je niet krampachtig tegen die vluchtigheid verzetten. Je moet je wel van het verschijnsel bewust zijn en proberen het naar je hand te zetten. Dat is een dagelijkse uitdaging voor mij geworden.
»Toch denk ik dat ik de strijd tegen de vluchtigheid van de media gewonnen heb. Ik word nu meer gevraagd dan ooit voordien. En let wel : als ik ooit uit de mode raak is dat prima voor mij. Ik wacht zelfs vol ongeduld op het moment dat ik niet langer de lieveling van de fashionable people ben.»
HUMO Zei de hippe Haring.
KEITH HARING «Wel, mode is misschien een goeie indicatie van de smaak van het brede publiek, maar het is ook een zware last als je zelf voortdurend in de schijnwerpers staat. Ik heb helemaal geen behoefte aan al die aandacht. Ze staat mijn werk alleen maar in de weg. Ik heb ze niet nodig: ik heb meer dan voldoende aanbiedingen, projecten en geld.»
HUMO Maar je hebt toch jarenlang alles in het werk gesteld om de aandacht van de wereld te krijgen?
KEITH HARING «Ik probeer er ook niet perse vanaf te komen, ik probeer die aandacht gewoon realistisch te hanteren en, voor de tijd dat ik hier nog ben, mijn prioriteiten af te bakenen. Ik denk niet dat. ik die hype zelf gezocht heb; plots was het er gewoon. Het ene moment was ik niemand, het volgende waren mijn beelden over de hele wereld verspreid en was ik een deel van de moderne cultuur geworden. En toen moest ik de uitdaging aannemen en van mijn werk iets permanents maken. Dat is me gelukt door van de media gebruik te maken. Iedereen kan nu mijn werk zien. Maar het is niet mijn ultieme doel zoveel mogelijk mensen te bereiken: ik wil in de eerste plaats kwaliteit leveren.»
HUMO De hype rond je figuur heeft intussen wel veel mensen tegen je gekeerd.
KEITH HARING «Inderdaad, en ik krijg heel veel weerstand. Maar mijn werk is ook niet bedoeld voor iedereen.»
HUMO Toch herhaal je alsmaar dat je een kunstenaar bent die zoveel mogelijk wil tekenen voor zoveel mogelijk mensen.
KEITH HARING «Maar niet voor iedereen. Ik wil dat iedereen de kans moet hebben mijn werk te zien. Maar niemand moèt. Ik ben geen fascistische propagandist die zijn werk aan de hele wereld probeert op te dringen. Wie wil, heeft er toegang toe.»
HUMO Maar natuurlijk niet in zoverre dat iedereen een Haring kan kopen...
KEITH HARING «Ik zei ook niets over kopen of verkopen. Eigenaar zijn van mijn werk is iets heel anders. En trouwens, wie het echt wil, kan mijn werk wel degelijk bezitten. De reclames die ik maak worden massaal geproduceerd (o.a. Absolut Wodka), ik ontwerp veel affiches, ik verkoop T-shirts, skateboards, badges, radio’s enzovoort met mijn tekeningen erop. En in mijn Pop Shop in Soho bied ik voor een redelijke prijs genummerde en getekende zeefdrukken aan, die in beperkte oplage verschijnen. Die kosten niet meer dan een paar goeie basketschoenen.»
HUMO Door in de metro te tekenen en de Pop Shop te openen, heb je geprobeerd aan het galerijsysteem en de gevestigde kunsthandel te ont-snappen. Ben je daarin geslaagd?
KEITH HARING «Zo goed mogelijk. Ik geef toe, het lukt me maar ten dele. Toch bereik ik nu nog steeds hetzelfde publiek als destijds met mijn metrowerk : mensen van alle leeftijden, sociale klassen en rassen. Maar nu van de hele wereld.»
HUMO Waarom kan men maar een beperkt aantal zeefdrukken van je in de Pop Shop kopen?
KEITH HARING «Ik verkoop die zeefdrukken zóveel onder de marktwaarde dat kunsthandelaars ze op grote schaal kwamen opkopen om ze enkele straten verder voor het twee-, drievoudige verder te verkopen. Een tijdje geleden heb ik ze vijftig procent duurder geprijsd om de handel min-der lucratief te maken, maar dat stopte de handelaars niet. Tegenwoordig sta ik dus alleen nog toe dat er een beperkt aantal per persoon wordt ver-kocht. En wat gebeurt er ? De handelaars sturen nu gewoon een groepje mensen naar de Pop Shop en die kopen elk de toegestane hoeveelheid. Daar kan ik niets meer tegen bedenken, maar ondertussen weet iedereen tenminste hoe ik over de handel denk.»
HUMO Je hebt de controle over je werken verloren, en zeker over hun prijs.
KEITH HARING «De echte marktwaarde van die zeefdrukken ligt minstens drie keer hoger dan de prijs die ik ervoor vraag. In de Pop Shop kun je voor één dollar een ‘Free South-Africa’-poster kopen. Enkele straten verder verkopen straatventers diezelfde poster voor tien dollar. In andere steden kostte hij al gauw vijfentwintig dollar. Zelf verdien ik er tien cent aan! Zie je? Ik maak me niet druk om de imitaties of de vervalsingen. What can I do? Temeer omdat de Pop Shop erg goed draait. Het is een groot succes. En t-gen alle verwachtingen in verdien ik er goed geld mee.»
HUMO De kunstwereld doet anders nogal smalend over je ‘souvenirwinkeltje’.
KEITH HARING «De kunstwereld is zo corrupt en zo vol bullshit! Jezus, ik kan er uren over vertellen. De kunstveilingen, de galerijen en de critici: het stinkt. Ze proberen onder elkaar te beslissen welke kunstenaars de geschiedenis zullen ingaan... Ze spelen zoveel spelletjes! Maar ik negeer hen. Ze mogen mijn werk betekenisloos en triviaal noemen, of het gewoon doodzwijgen... (afwimpelend gebaar)»
HUMO Ondertussen ben je willens nillens zelf een deel van dat wereldje geworden, een boegbeeld zelfs.
KEITH HARING «Gewoon omdat je er als artiest niet buiten kan! Vanaf het moment dat je één schilderij verkoopt, zit je erin verstrikt, hoe je je ook verzet. Ik ben het beu om tegen het kunstwereldje te vechten. Het is het niet waard. Een vriendelijke brief van een kind betekent voor mij veel meer dan om het even welk artikel van welke kunstcriticus ook.»
HUMO Ze verwijten je ondermeer dat je alles doet om je werk toch maar gesleten te krijgen, dat je zelfs harde commerciële reclametechnieken gebruikt. ‘Radiant Child’, je handtekening-tekening was in ‘82 een maand lang te zien op het grote lichtreclamebord op Time Square. Je hebt een deel van het zijpodium voor het Mandela-concert geschilderd, je werk was op Live-Aid te zien...
KEITH HARING «Mijn ‘Radiant Child’ was te zien op Time Square omdat het New York Public Art Fund elke maand een andere kunstenaar op dat reclamebord mag presenteren, elk half uur twintig seconden lang. Het Art Fund heeft mij uitgenodigd, ik heb er dus niet, zoals andere adverteerders, voor betaald. Ik vond het ge-woon een prachtgelegenheid om mijn werk aan zoveel mogelijk mensen te laten zien, Op Live-Aid werd een merk van mij backstage ten voordele van de goeie zaak geveild, en voor het decor van het Mandela-concert heb ik het ontwerp gemaakt, dat daarna door andere schilders werd uitvergroot. Ze vroegen me omdat ik me al jaren tegen apartheid inzet. En ik deed het uiteraard geheel gratis.»
HUMO Maar het is ook schitterende reclame, die de vraag naar je werken en dus de prijs opdrijft.
KEITH HARING «Je kan alles wat ik ooit gedaan heb omdraaien en het reclame voor me-zelf noemen, daar kan ik me niet tegen verweren. Dat is het risico als je je nek uitsteekt. Als de mensen dat zo willen zien, dan is dat hun probleem. ik maak me daar geen zorgen over, anders kon ik net zo goed stoppen. What can I do?»
HUMO Misschien zitten ze nog steeds met de idee dat een echte kunstenaar op een kille zolderkamer hoort te verhongeren.
KEITH HARING «Dat is een achterhaalde visie, die door Andy Warhol al helemaal aan stukken werd geblazen. Het is toch normaal dat een kunstenaar deel uitmaakt van de levende cultuur? Dat is trouwens eeuwenlang zo geweest. Pas sinds de industriële revolutie is de artiest in een geïsoleerde .positie gedreven.»
HUMO De Graffiti-beweging, waartoe jij behoort, was oorspronkelijk anarchistisch en controversieel. Maar nu is ook die kunstvorm door het establishment opgeslokt. In ‘88 hing een affiche van jou in zowat elk metrostel hier, terwijl je jarenlang hebt getekend met de politie op de hielen. Heb je niet het gevoel dat je de controle over je oorspronkelijke opzet verloren hebt?
KEITH HARING «Ja, maar dat kun je over alles zeggen. Hetzelfde is gebeurd met de Sex Pistols toen ze bekend en populair werden. Hun elan werd ook geneutraliseerd. Media en informatie absorberen ideeën en maken ze verteerbaar voor het publiek. Daardoor verliezen ze onvermijdelijk een deel van hun kracht.»
HUMO Kun je je daar dan niet tegen verzetten?
KEITH HARING «De beste manier is in het offensief te blijven. Ik moet er steeds op-nieuw op hameren waarom ik iets doe, waar ik voor sta, wat mijn waarden zijn. Ik verdedig me niet tegen aantijgingen, ik herhaal steeds opnieuw de statements die ik al in het begin in de metro maakte. Kijk maar naar mijn programma voor de volgende maand: ik reis dag na dag door de States om overal muren te beschilderen in scholen, ziekenhuizen, bibliotheken, Aids-centra en buurthuizen. Ik werk met studenten en kinderen. In Parijs ga ik, naar aanleiding van de verjaardag van de revolutie, samen met een Russisch artiest een enorm doek schilderen dat aan een luchtballon boven de stad zal hangen. En dan vertrek ik naar Pisa, waar ik alweer een muurschildering zal maken, die er nog zal zijn lang nadat ik van deze wereld verdwenen ben.»
HUMO Word je daarvoor betaald?
KEITH HARING «Geen cent! Ik zweer het je! Misschien zullen mijn onkosten wel vergoed worden, maar eigenlijk kan het me geen zier schelen. Ik zou er geen geld voor willen. Ik verdien zo al meer dan genoeg.»
HUMO Je zei ooit dat je hetzelfde werk zou kunnen doen als onderwijzer in een kleine school.
KEITH HARING «Op een kleinere schaal, jazeker. Ik zou in ieder geval even gelukkig zijn, misschien zelfs gelukkiger.»
HUMO Wat mag ik me daarbij voorstellen, bij dat ‘gelukkig zijn’?
KEITH HARING «Tevreden zijn met jezelf, met je leven en met wat je doet. Ik was al gelukkig voor die heisa rond mijn persoon ontstond en ik zou het ook zijn als het niet was gebeurd. Nu heb ik er alleen nog een verantwoordelijkheid bij gekregen: ik moet Keith Haring zijn. Dat is soms een zware last, maar ik kan niet meer terug.»
HUMO Je wordt soms de opvolger van Andy Warhol genoemd. Ik hoeverre kun je jezelf met je ‘vriend, mentor en leermeester’ vergelijken?
KEITH HARING «We stonden op dezelfde manier tegenover de kunstwereld. Hij had dezelfde ervaring met wat het is om een publiek kunstenaar te zijn. Zodra je op straat komt ben je openbaar bezit. En op de duur word je persoon een bijna even belangrijk statement als je werk.
»De laatste vijf jaar van zijn leven waren we heel intieme vrienden. Ik heb niet echt in zijn voetsporen gelopen, maar zonder Andy had ik het beslist veel moeilijker gehad om te doen wat ik nu doe. Zonder hem was het zelfs onmogelijk geweest.»
HUMO Wat is je ultieme levensdoel?
KEITH HARING «Blijven doen wat ik nu aan het doen ben. Ik ben tevreden met wat ik al be-reikt heb. En als ik het geluk heb nog vijf jaar te mogen leven, hoop ik dat ik ook dan nog tevreden zal zijn. Zoveel mogelijk toch. Ik ben ook maar een mens, ik ben vaak bang voor de toekomst, ik heb last van depressies. Mijn leven... (stopt abrupt)»
HUMO In hoeverre vind je dat je als bekend persoon verantwoordelijkheid draagt tegenover je medemens?
KEITH HARING «Ik heb die verantwoordelijkheid, of ik dat nu leuk vind of niet. Ik heb ervoor gekozen het spel van ‘publiek persoon’ te spelen, en nu kan ik er niet meer uit. Ik heb niet het gevoel dat ik gekozen heb om kunstenaar te worden; dat was ik al. Maar er is een last bijgekomen: die verantwoordelijkheid.»
HUMO De laatste jaren heb je je opvallend geëngageerd in de homo-beweging en de strijd tegen Aids.
KEITH HARING «Als mens draag ik verantwoordelijkheid tegenover het menselijk ras. Als kunstenaar ben ik verantwoordelijk tegenover andere kunstenaars. En als homoseksueel draag ik verantwoordelijkheid tegenover de ‘gay community’. Nu meer dan ooit, in deze periode van Aids, is het belangrijk dat ik als rolpatroon functioneer, vooral voor de volgende generatie. Aids heeft het imago van de homobeweging enorm veel schade berokkend. Als je homo bent draag je een doodsembleem mee : je lijkt wel een transportmiddel van de dood te zijn. Dat is een enorme last voor opgroeiende jongeren die niet zeker zijn over hun seksualiteit. Die zijn doodsbang om een keuze te maken. Alhoewel er nu meer zijn dan vroeger, zijn er nog steeds weinig goeie homoseksuele modellen, mensen die ervoor uitkomen dat ze zo zijn. Ik heb het nooit lopen rondbazuinen, maar ik heb het ook nooit verborgen. Tenminste vijftig procent van het geld dat ik uitdeel, gaat naar dingen die met Aids te maken hebben: daklozen met Aids, kinderen, gevangenen... Na tuurlijk is ook apartheid een vreselijk probleem, dat heel wat levens kost. Maar Aids raakt me wel het meest di-rect.»
HUMO Je had het net, met enige melancholie, leek me, over de muurschilderingen die er nog zouden zijn lang nadat jij verdwenen bent.
KEITH HARING «Kunst is onsterfelijk. In Pisa staan gebouwen die honderden jaren oud zijn, met eeuwenoude fresco’s : daar mag ik nu zelf mijn afdruk achterlaten, die er over tweehonderd jaar nog zal staan. — Als de wereld het zo lang uithoudt tenminste.»
