Inherent Vice (★☆☆☆☆)

De eerste echt grote sof van 2015.

Tot u spreekt een tot in het diepste merg ontgoochelde, ja zelfs kwáde Paul Thomas Anderson-fan. PTA, de geliefde regisseur van zo veel meesterwerkjes die ons in opperste extase wisten te brengen: zijn wondermooie debuutfilm ‘Hard Eight’ uit 1996; het swingende porno-epos ‘Boogie Nights’; het diepmelancholische ‘Punch-Drunk Love’; het briljante ‘There Will Be Blood’; en natuurlijk het overrompelende ‘Magnolia’, met een onvergetelijke Tom Cruise als T.J. Mackey, de seksgoeroe aan wie we onze lijfspreuk te danken hebben – ‘Respect the cock and tame the cunt!’

Zijn vorige film, ‘The Master’, een drama dat bewees dat je tegelijk in opperste bewondering voor een film kunt staan (voor de indrukwekkende vertolkingen, de magnifieke breedbeeldfotografie, het schitterende production design) en er toch geen enkele begeestering bij kunt voelen, was wat ons betreft het eerste signaal dat Anderson aan de aftocht naar een glaciaal, afstandelijk filmuniversum was begonnen. En nu is er dus ‘Inherent Vice’, een film die ons zó hard tegenviel dat we van de weeromstuit zin kregen om, net als Adam Sandler in ‘Punch-Drunk Love’, uit pure woede met blote handen een glasraam te verbrijzelen.

‘Inherent Vice’ toont ons een excentrieke wereld, het Los Angeles van 1970, die wordt bevolkt door een hoop rare vogels: geflipte marihuanajunks, knettergekke vastgoedmakelaars, verknipte neonazi’s, lesbische hoertjes, norse Black Panther-militanten, zweverige newagegrieten en hondsbrutale flikken. In die doorgetripte rariteitenverzameling doolt Doc Sportello (Joaquin Phoenix) rond, een continu stonede privédetective met bakkebaarden die ieder moment pootjes kunnen krijgen en het op een lopen zetten, op zoek naar een boeiender hoofdpersonage.

In de Verenigde Staten kreeg ‘Inherent Vice’ overwegend lovende kritieken, maar zelf lukte het ons met de beste wil van de wereld niet om ons in de wereld van Doc Sportello te verliezen. Dat de plot – iets met Sportello die op zoek gaat naar een verdwenen chick – al na vijftien minuten totaal niet meer valt te volgen, wat overigens helemaal de bedoeling is, vonden we niet eens zo erg: hell, onze eigen Top 100 van Beste Films Aller Tijden (zie humo.be) bestaat voor de helft uit films waarin het verhaal totaal ondergeschikt is aan de atmosfeer. Maar Anderson bijt in z’n eigen staart: door ons scène na scène in te mokeren dat hij de chaotische plot alleen maar ziet als een spelletje, door van de totale onbegrijpelijkheid van het verhaal net de grootste deugd van zijn film te maken, heeft hij van ‘Inherent Vice’ een ietwat zelfgenoegzame, ongezellige, zichzelf voortdurend op de borst kloppende en op het publiek neerkijkende film gemaakt.

Oké, zegt u, maar heeft ‘Inherent Vice’ dan geen ándere kwaliteiten? Een pakkende mood, een uit de lucht vallende kikker, een onvergetelijke figuur, een spectaculaire camerabeweging, een blote tiet? Dat laatste wel, maar voor de rest is het jammeren met de pet op: in plaats van een spetterende interactie tussen de personages krijg je een nooit eindigende en onwaarschijnlijk vervelende parade van rare kwasten; de film barst van de spuuglelijke close-ups; en – dit is waarschijnlijk nog de grootste ontgoocheling – sfeer zit er al helemaal niet in. We willen best geloven dat Los Angeles anno 1970 een heel curieuze plek was, zo vlak na de gruwelijke Manson Family-moorden die een brutaal einde hadden gemaakt aan de Summer of Love, maar in tegenstelling tot ‘L.A. Confidential’, ‘Chinatown’ en ‘The Long Goodbye’, drie essentiële LA-films die je echt meevoerden naar de Stad van de Engelen, lukt het Anderson totaal niet om zijn film een beetje momentum mee te geven.

Misschien dat ‘Inherent Vice’ op papier wél werkt; misschien dat de taal van Thomas Pynchon – de auteur van de gelijknamige roman – wél iets betoverends heeft; maar wat ons betreft is Anderson er dan toch niet in geslaagd om die taal in even entertainende beelden om te zetten.Het lijkt erop dat Anderson, hij die met ‘Boogie Nights’ en ‘Magnolia’ nog zo veel snaren wist te raken, zichzelf (samen met een héle kleine incrowd) heeft opgesloten in zijn eigen kleine filmbubbel; we zijn blij voor hem dat hij zich vermaakt, maar wij staan er hopeloos buiten.

Bekijk de trailer van 'Inherent Vice'