Leeftijden en bestek werden vergeten in ‘Restaurant Misverstand’ op Één, maar ze vergaten wel samen

Het zat in de manier waarop ze met haar ogen draaide. ‘Huisarts’, had ze geantwoord op de vraag wat haar beroep was geweest voor ze ziek werd. Door haar modieuze bril heen zag je haar omhoogkijken, geërgerd, dat zeker, maar ook lijdzaam, verslagen, wanhopig. ‘Verschrikkelijk. Ze pakken ons alles af.’ Mieke, een rijzige, stijlvolle vrouw van 64 lijdt aan de ziekte van Alzheimer. Ze heeft meer dan 7.000 jongdementerende lotgenoten in Vlaanderen. Met zeven van hen neemt ze deel aan ‘Restaurant Misverstand’. Onder leiding van groentenkok Seppe Nobels, eigenaar van Graanmarkt 13 en het vluchtelingenrestaurant Instroom in Antwerpen, baten acht mensen met jongdementie een restaurant uit in de schaduw van de Mechelse Sint-Romboutstoren. Het doel? Nagaan waartoe deze mensen na hun diagnose wél nog in staat zijn, en op die manier hun zelfbeeld én hun cognitieve vaardigheden proberen te verhogen.

Eén voor één kwamen ze in beeld, de deelnemers, door presentator Dieter Coppens verfrissend respectvol als ‘medewerkers’ omschreven. In apart opgenomen gesprekken keken ze van behoorlijk dichtbij recht in de cameralens, de achtergrond geblurd: zo, beste kijkers, ziet iemand met jongdementie eruit – het zijn net mensen. ‘Naam, leeftijd en woonplaats?’, vroeg de interviewer van dienst. De naam en de leeftijd lukten nog voor Marcel uit Buggenhout, maar wat de derde vraag was, had hij niet kunnen onthouden. Kris uit Sint-Katelijne-Waver weet geen antwoord te verzinnen op de tweede vraag: ‘Ik ben van ’66, zeg ik altijd. En wat moest ge nog weten?’ Voor het sterkste beeld zorgde een tenger, muisachtig vrouwtje dat schuchter met haar hoofd beweegt: ‘Mijn naam is Ingrid Verkest’, zegt ze. En wanneer het antwoord op de andere vragen moet komen, alleen een lange, schaamtevolle, schuldige stilte: ‘euh... ja...’. De jongste deelnemer is John, amper 46, bij wie twee jaar geleden frontotemporale dementie is geconstateerd. Zijn gebeitelde grijns verraadt niet alleen dat er mogelijk iets aan de hand is met hem, maar ook dat hij wel in is voor een grapje. Dat blijkt een eufemisme. ‘Ik kook graag. En ik werk ook graag’, zegt hij later in de keuken. ‘Op de zenuwen!’. Hilariteit alom, en die zou nog vaak volgen. Een van de symptomen van dementie is het wegvallen van remmingen. ‘Als ik mijn pilletjes niet pak, ben ik een beetje te fel’, wist John. De wel heel joviale begroeting waar hij souschef Romina op trakteerde, deed me besluiten dat de farmaindustrie nog niet zo’n slechte uitvinding is.

De bevrijdende lach is in dit programma ook nodig, blijkt al vroeg. De ziekte zelf is al geen pretje, de weg naar de diagnose blijkt evenmin over rozen te lopen. ‘Burn-out’, kregen twee deelnemers te horen toen ze bij de dokter langsgingen. Pas ‘twintig-dertig specialisten’ later werden jongdementie gediagnosticeerd. Anouck de Bruijn van het Expertisecentrum Dementie legt uit dat de ziekte meer inhoudt dan alleen maar dingen vergeten: ‘mensen met dementie hebben het ook moeilijk met taal, het uitvoeren van dagdagelijkse handelingen gaat hen slechter af, er zijn veranderingen in aandacht en concentratie.’

Zeg wel: Kris gooide een lampje om toen de allereerste klant langskwam, Brigitte had de opdracht gekregen om vier placemats per tafel te leggen, aan elke stoel één, maar had er op één tafel maar twee gelegd. Ze schiet vol: ‘Ik kán daar niet tegen! Dat kan toch niet moeilijk zijn. Maar het lukt me niet.’ Ook Mieke raakt gefrustreerd wanneer ze niet op de naam van het restaurant komt: ‘dat kan mij zo irriteren hè!’. Lotgenoot Kris brengt redding: ‘We zijn met twee. We hebben het alletwee moeilijk, maar we gaan het doen, en het gaat zeker lukken.’ Als geen ander begrijpt hij haar irritatie: ‘Ge voelt u een debiel.’

Ook de dichtste getroffenen kwamen in deze eerste aflevering in beeld: familieleden en mantelzorgers. Cindy, de zus van John, maakt zich zorgen over de toekomst. En Feline, de ‘studerende dochter’ van Brigitte, die vindt dat ze ‘geluk heeft’ dat haar dochter voor haar ‘kan en wil’ zorgen. Faye, Johns dochter, schat ik een jaar of 18; voor haar vader zijn diagnose kreeg, vertoonde hij volgens haar ‘extreem gedrag’: nu eens agressief, dan weer heel lief. Maar hij was vooral ongepast naar vrouwen toe: ‘superschaamtelijk’; ze zagen elkaar een tijd niet.

De wat al te grote euforie nadat de medewerkers hun eerste maaltijd hadden geserveerd aan kok en presentator was er misschien een beetje over, maar dat is maar een minivlekje op dit met smaak, gevoel en tederheid gemaakte realityprogramma, waarvan het format als de wiedeweerga de wereld rond zal reizen, dat voorspel ik u. Dieter Coppens houdt zich als presentator bescheiden op de achtergrond, Seppe Nobels speelt zijn rol van tv-kok-met-een-hart met verve. Of het programma zijn doel zal bereiken, weten we pas aan het einde van de reeks. Of weten we het nu al?

‘Ge zijt niet alleen’, zegt Brigitte tegen Ingrid op een moeilijk moment.

En Mieke, op weg naar het restaurant: ‘We hebben al veel gelachen’.

Dat vat het helemaal samen.