‘Metissen van België’ op Canvas maakt de trauma’s van ‘de kinderen van de zonde’ na zestig jaar eindelijk zichtbaar

Of ze even haar duim in de inkt wil duwen, vraagt de officier. En dan een afdruk maken, daar, onderaan op dat witte blad, onder die zwarte lettertjes. Ja, goed, dank u wel, madame, u kunt gaan. Zo eenvoudig moet het gegaan zijn. In de eerste aflevering van ‘Metissen van België’ wordt alleen het resultaat van die scène getoond: een stevig dossiertje, een paar vellen papier, een duimafdruk. Daarboven de woorden: pris connaissance – ik heb hier kennis van genomen. Ze kon de woorden niet eens lezen, maar met haar duimafdruk stemde ze in: haar kind zou haar afgenomen worden.

Dat kind heet Jaak Albert. Dit jaar wordt hij zeventig. Volgens de documenten die hij van zijn adoptieouders kreeg, waren zijn vader en zijn moeder niet bekend. Maar sinds 2015 hebben adoptiekinderen in België het recht om hun dossier in te zien. Op de eerste bladzijde daarvan, in handgeschreven letters: de naam van zijn moeder en de naam van zijn vader.

Hun hele leven lang zijn metissen – kinderen van een Congolese, Rwandese of Burundese moeder en een Belgische vader – voorgelogen. Weggestopt werden ze, doodgezwegen, het waren ‘kinderen van de zonde’, hun moeders ‘hoeren’. ‘Wij waren mulâtres,’ zegt Georges, ‘dat is een kruising tussen een paard en een ezel.’ Zwart mocht je zijn, wit ook, maar gemengd? Dat was ondenkbaar. Zowel voor de kolonisten als voor de Afrikanen zelf waren ze een blok aan het been. Maar de vaderlijke wijsheid van de koloniale macht had een oplossing: metissen werden opgespoord, door agenten opgehaald, en dan afgezet in een katholiek instituut in het dorpje Save, in zuidelijk Rwanda. ‘Door de poort zag ik allemaal kinderen spelen,’ zegt Anne. ‘Ik liep erheen. Toen hoorde ik de poort dichtslaan. De allerbelangrijkste persoon in mijn leven was ineens weg, iedereen was weg. Ik begon te roepen van angst. Je kreeg geen uitleg, je wist niet wat er gebeurde.’

Toen het politiek rumoerig werd in de kolonies en de onafhankelijkheid naderbij kwam, was er maar één optie meer over om de kinderen een toekomst te bieden: ze werden naar België gebracht, waar ze bij adoptieouders werden geplaatst of in een weeshuis terechtkwamen. Zijn maanden in Villa Bambino, een weeshuis in Schoten, waren de verschrikkelijkste van zijn leven, vertelt Jaak, die in deze eerste aflevering van nabij gevolgd wordt. Verschillende adoptieouders kregen hem een paar weken op proef. Als het niets werd, moest hij terug naar het weeshuis.

Hoewel hij later zijn draai vond in de samenleving van zijn adoptieland, blijft hij zich een incompleet mens voelen. Weggescheurd worden van je biologische ouders, zonder enige vorm van uitleg: het laat diepe, levenslang jeukende kwetsuren na. Ook Jaaks zoon Johan heeft eronder geleden. Samen keren ze terug naar Save, naar de geboortestreek van zijn vader. Jaak herkent het voetbalplein waar hij zijn ouders voor het laatst heeft gezien en breekt – een hartverscheurend moment, en even twijfelden we of de camera niet een tikje meer afstand had moeten nemen. Maar misschien is hóé het verhaal van deze mensen verteld wordt minder belangrijk dan dát hun verhaal verteld wordt. Het trauma uit hun kindertijd zullen de meeste metissen nooit te boven komen, maar na zestig jaar onvolkomen leven zijn ze eindelijk zichtbaar.