‘MH370’ biedt een fascinerende inkijk in wat voor altijd het grootste mysterie in de luchtvaart zal zijn

Al bijna even lang vermist als Siegfried Brackes integriteit: vlucht MH370, de Boeing van Malaysian Airlines die negen jaar geleden in rook opging en nooit meer veilig landde. De driedelige documentaireserie ‘MH370’ probeert na te gaan wat er gebeurd is en ook al komen de makers niet echt een stap dichter bij de oplossing, ze laten op zijn minst mooi zien hoe snel mensen meegesleurd worden in complottheorieën.

Het had de start van een routinevlucht moeten zijn, toen MH370 in de nacht van 8 maart 2014 opsteeg van op de luchthaven van Kuala Lumpur in Maleisië en koers zette richting Beijing in China, met aan boord - crew en passagiers samen - 239 mensen. Het bleek het begin van een raadsel dat wereldwijd duizenden mensen in de ban hield en houdt. Een dik half uur nadat de Boeing de tarmac verliet, had de Maleisische verkeersleiding een laatste keer contact met de piloot, op het moment dat het vliegtuig het luchtruim van Vietnam naderde. De gezagvoerder nam afscheid met ‘Good night Malaysia’, anderhalve minuut later werd alle contact verbroken en verdween het toestel van de radar: noch in Vietnam, noch in Beijing hoorde men nog iets van MH370.

‘Vliegtuigen stijgen op, vliegtuigen dalen, maar vliegtuigen verdwijnen niet zomaar’, zegt een luchtvaartjournalist aan het begin van ‘MH370’, een nieuwe driedelige documentaire over de gedoemde vlucht. Maar dat is precies wat hier is gebeurd. Ondanks grootscheepse zoekacties in verschillende uitgestrekte gebieden heeft men nooit een wrak kunnen vinden: veel meer dan wat aangespoelde brokstukken die wellicht van het vliegtuig zijn, is er tot op vandaag niet. Over het lot van MH370 en de inzittenden kan er dan ook weinig met zekerheid worden gezegd. Het staat vast dat het vliegtuig vlak nadat de radiostilte neerdaalde is omgedraaid en terug richting Maleisië is gevlogen, en daarna koers naar het zuiden zette om dan uren later - toen de brandstof op was - neer te storten. Naar alle waarschijnlijkheid is er geen ongeval gebeurd maar ging het om opgezet spel.

De meest voor de hand liggende mogelijkheid is die waarbij je je maag voelt ineenkrimpen en er een ijzige kou rond je hart waait: de piloot heeft het gedaan. Volgens die theorie zou kapitein Zaharie Ahmad Shah de copiloot uit de cabine weg hebben gestuurd, daarna de deur op slot hebben gedaan en de druk uit het toestel hebben laten wegvallen. Zodat hij uiteindelijk uren later en duizenden kilometers van de oorspronkelijke bestemming samen met het vliegtuig en 238 zielen in de oceaan kon verdwijnen. Maar eigenlijk is er niet echt veel bewijs voor zo’n dramatische wending en in het leven van de man vond men ook weinig dat wees op een motief voor een zelfgekozen dood/massamoord. Een onderzoekscommissie die alles onderzocht meldde in 2018 dan ook expliciet dat hem niets te verwijten viel.

‘MH370’ rakelt de zelfmoordhypothese weer op maar geeft nog meer aandacht aan twee theorieën die ervan uitgaan dat de piloot het toch niet heeft gedaan. Een Amerikaanse en een Franse onderzoeksjournalist komen daarbij onafhankelijk van elkaar tot conclusies die diametraal tegenover elkaar staan. Volgens de eerste waren het ‘de Russen’, die in een poging om de aandacht in 2014 af te leiden van de inval in de Krim besloten om een vliegtuig te laten verdwijnen. Volgens de tweede hebben de Amerikanen boter op hun hoofd: twee vliegtuigen van de NAVO die indertijd patrouilleerden boven de oceaan hebben eerst de communicatie-apparatuur van MH370 uitgeschakeld en daarna het toestel uit de lucht geschoten. De reden: aan boord was een ultrageheime, hoogtechnologische lading, die de VS liever niet in handen van de Chinezen zagen.

Hoeveel geloof de makers van ‘MH370’ zelf hechten aan die verhalen, wordt nooit duidelijk. Maar de documentaire toont wel hoe makkelijk complottheorieën ontstaan als er geen eenduidige verklaring is en hoe ook uiterst intelligente mensen erin kunnen wegzinken. Iemand denkt op wazige satellietbeelden brokstukken te zien in het water, begint daar op sociale media heisa over te maken en wordt zogezegd genegeerd. Het bedrijf dat op basis van radar- en satellietgegevens de vlucht reconstrueerde, werkt soms voor het Amerikaanse leger en kan de data dus even goed vervalst hebben. En is het niet toevallig dat één man, de kleurrijke avonturier Blaine Gibson, zowat alle brokstukken heeft teruggevonden én in zijn verleden connecties met Rusland heeft? Het zijn snippers informatie en verdachtmakingen die door sommigen samen worden gebracht in één alles verklarend verhaal, waarbij ze makkelijk de logica en de dingen die niet in hun kraam passen opzij schuiven.

Tegen het einde weet je niet veel meer dan bij het begin, of dan wat de onderzoekscommissie in 2018 concludeerde: er is iets gebeurd aan boord van dat toestel maar het is niet zeker wat. En tenzij ooit per toeval het wrak van het vliegtuig teruggevonden wordt in de diepten van de oceaan zal er nooit een sluitende verklaring komen. Maar voor wie daarmee kan leven, biedt ‘MH370' een fascinerende inkijk in wat wellicht voor altijd het grootste mysterie uit de luchtvaartgeschiedenis zal zijn.