Na de assiseneditie van ‘De rechtbank’ op Play 4 is het duidelijk: we zijn allemaal voyeurs die moordzaken degusteren

Eén van de merkwaardigste sentimenten die ik overhield aan deze speciale uitgave van ‘De rechtbank’, naast een herwonnen appreciatie voor mijn blanco strafregister, was iets wat zich nog het beste liet beschrijven als een gemengd gevoel.

Me dunkt dat ‘De rechtbank’ na elf seizoenen - bij het volgende bestaat er één voor elk zittend lid van een assisenjury - onderhand aan renovatie toe was, of op zijn minst aan een opgewaardeerde raison d’être. Daarvan was ongetwijfeld sprake in deze uitzonderlijke assiseneditie, waarin je als bevoorrechte getuige de rechtsgang mocht volgen die, bijna dertig jaar na de feiten, geleid had tot de veroordeling van Alinda Van der Cruyssen tot vijftien jaar cel voor de dubbele moord op haar grootoom en -tante. Alsof je zelf een oproepingsbrief in de bus had aangetroffen, of bij gebrek daaraan dan maar had plaatsgenomen op de publieksbanken.

Laat ik het bestaan van die banken nu net een ietwat onkies idee vinden, want appellerend aan een soort voyeurisme waar je volgens mij te allen tijde spaarzaam op hoort te zijn. Liefst heb ik niets op met de veelal pensioengerechtigde klappeien die doordeweeks op die zitjes plaatsnemen om uit eerste hand de tristesse van een moordzaak te degusteren, en die zelfs bereid zijn daartoe in alle vroegte voor de nog gesloten deuren van het gerechtsgebouw post te vatten om van hun plaats verzekerd te zijn. Voor mijn geestesoog hebben ze ook vaak een brooddoos onder de arm, voor wanneer de zitting opgebroken wordt rond de middag.

Na een kort intern onderzoek bleek het gemengde gevoel dat ik overhield aan deze uitzendingen grotendeels te berusten op de vaststelling dat ook ík gebiologeerd had toegekeken tijdens elk van de drie afleveringen. Een assisenzaak snijdt vanzelfsprekend dieper dan de justitiële beslommeringen van de zoveelste anonymus die richting het schoeisel van een belendende wetsdiender gespuwd heeft - een vergrijp dat weer een stuk moeilijker om plegen is sinds de herintrede van de mondmaskerplicht. Ik betrapte mezelf er ook op dat ik in de loop van deze reeks elke getuige op zijn betrouwbaarheid probeerde te beoordelen. Meer dan eens bleek ik daar beroerder in dan ik zou willen toegeven, en dan prees ik me gezegend dat ik aan het eind van de laatste aflevering niet geacht zou worden een oordeel neer te krassen. Of toch niet over de beklaagde.

Eens te meer kon je je dus het hoofd breken over het heil van het principe der volksjury - uw en mijn gelijken, en dus ook die van Alinda Van der Cruyssen. Zij die in haar geval het papiertje hadden moeten invullen, en die daarbij ‘schuldig’ hadden gespeld, bleken met twee meer te zijn dan zij die op het tegendeel hadden gegokt. Er werd afgeklopt op vijftien jaar cel. ‘U hebt geluk gehad,’ zei de rechter. Soms is geluk heel gewoon. Soms is het weinig meer dan aan de juiste kant van de camera zitten.

Dit programma was zonder meer aangrijpend. Hoezeer dat de verdienste was van de makers, daar ben ik nog niet uit.