Oliver Twist

De gruwelijke havermoutpap die wij in 1983 elke ochtend voorgeschoteld kregen tijdens het scoutskamp in Lommersweiler blijft voor zure oprispingen zorgen, maar voor het overige hebben wij een vrij zorgeloze kindertijd achter de rug. Wij hebben tenminste geen holocaust moeten doorstaan, zoals de kleine Raimund Liebling, also known as Roman Polanski. Polanski was zes toen hij samen met zijn ouders werd opgesloten in het getto van Kraków en acht toen zijn moeder werd afgevoerd naar het concentratiekamp van Treblinka, waar ze onmiddellijk werd vergast. Polanski zelf ontsnapte uit het getto en zwierf zes jaar lang op zijn eentje door het Poolse platteland terwijl hij voornamelijk leefde van zure melk, geplukte aardbeien en gekookte bloemen (rechtzetting: die havermoutpap smaakte bij nader inzien zo slecht nog niet). Af en toe stootte Roman op sadistische nazi's die hem voor de lol gebruikten als schietschijf, en één keer ontsnapte hij ternauwernood aan de dood toen hij werd aangeklampt door een straatrover die hem een misselijkmakend zware klap op het hoofd verkocht (Polanski: 'Door die klap werd ik het genie dat ik nu ben. Of liever: de idioot die ik nu ben.') Uiteindelijk liet de kleine Roman zichzelf lid maken van een bende doorgewinterde straatboefjes: zo voelde hij zich tenminste een béétje beschermd.

En dáárom voelde Polanski zich aangetrokken tot 'Oliver Twist'. De roman van Dickens is immers een puur overlevingsverhaal over een weesjongen die moederziel alleen langs beslijkte plattelandsweggetjes zwerft, in London wordt geadopteerd door een bende jeugdige gauwdieven, en hommeles krijgt met een gevaarlijke moordenaar. Vele critici hebben de filmversie van Polanski academisch en braaf en niet-meer-dan-deftig-in-beeld-gebracht genoemd, maar zij hebben niet gezien dat Polanski stiekem zijn eigen jeugd heeft verfilmd. De tragische kinderjaren van Polanski laden deze (uitermate voor kinderen geschikte!) avonturenfilm onderhuids op met een grimmige intensiteit die nog heel lang blijft nazinderen. En Ben Kingsley is fantastisch als Fagin, de verraderlijke maar au fond meelijwekkende patron van de bende. Als u naar 'Oliver Twist' zit te kijken, en als u de kleine Oliver met vuile en bloedende voetjes door de gietende regen ziet sukkelen, denk dan ook even aan de kleine Roman, aan de zure melk, en aan de gekookte bloemen.