Ook in jaargang 7 van ‘Winteruur’ blijft het moeilijk om naar Wim Helsen te kijken zonder hem te bewonderen

In hoe het zevende seizoen van ‘Winteruur’ begon, tekende zich een uitstekende gelegenheid af om de wendbaarheid van Wim Helsen nog eens te bewonderen, en die hij ongetwijfeld dankt aan een mentale flexibiliteit die ook in jaargang zeven klaarblijkelijk nog niet van uitdrogen of verharden wilt weten. Helsen ontving Delphine Lecompte op de hem bekende wijze, met een scherzo ter inleiding dat, vermoed ik ook, tegelijk niet altijd tot lachen hoeft te leiden. ‘Soms overvalt me het gevoel ‘Het maakt me geen zak uit’,’ sneed hij deze keer de lulkoek aan, maar Helsen werd zelf alras literair afgesneden door Lecompte, die naliet mee te keuvelen en ogenblikkelijk na haar verwelkoming woordloos naar haar meegebrachte tekst greep. Die bleek ‘Zeker als je het niet bent’ van Rogi Wieg: als domper kon dat tellen, maar Helsen stelde z’n houding millimeter voor millimeter bij op maat van zijn gast, zoals ik ’m dat al talloze keren heb zien doen. Ernaar kijken blijft moeilijk zonder bewonderen.

Rogi Wieg ontviel ons en de rest van de wereld in 2015: euthanasie wegens ondraaglijk psychisch lijden. Zichzelf was Wieg al een hele tijd eerder kwijtgeraakt. Elektroshocktherapie vlakte de depressies in zijn leven niet meer uit, en dan nog: misschien is een vlak leven ook maar nauwelijks het beleven waard. Ik verplaats me voor de duidelijkheid even in Rogi Wieg, zover ik daartoe natuurlijk in staat ben. Lecompte, die werd geacht hetzelfde te doen, bleef tijdens het voorlezen van ‘Zeker als je het niet bent’ dan weer verrassend genoeg gespeend van enige intonatie: alsof ze in elke regel een nieuwe aanhef ontwaarde. Men zegt dat zwarte gaten aantrekken, zelfs het licht. Zo voelde ook Lecompte zich vanzelfsprekend onweerstaanbaar getrokken naar de veelal lichtloze zwaarmoedigheid van Rodi. Toch zag ze juist in dat Wieg schreef ondánks de zwaarte van zijn gemoed, en niet dankzij. Ze zei dat ze troost putte uit ‘Zeker als je het niet bent’, of hoe heet het ook als je je aan het eind minder alleen voelt dan voorheen. Troost blijft daarnaast het mooiste bijproduct van liefhebben.

Helemaal anders verging het Bent Van Looy, die daags daarna een willekeurige flard voorlas uit ‘Poging tot uitputtende beschrijving van een plek in Parijs’ van Georges Perec, een gortdroog ooggetuigenverslag van hoe die in 1974, gezeten vanop een terras aan Place Saint-Sulpice, zijn omgeving had gadegeslagen. Literair impressionisme, noemde Van Looy het, die de plek kende. Meer zelfs, hij had ooit op hetzelfde terras gezeten als Perec. ‘Wat is nu de meerwaarde van het helemaal te lezen?’ vroeg Helsen, die daarmee, zonder vlindernet, de juiste vraag uit de lucht trok. Het herbeleven, zei Van Looy. Wie uit verbeelding kan putten, is immers op vele plekken tegelijk.

Na krap tien minuten bleek Helsen er telkens in geslaagd om zowel Lecompte als Van Looy te betrekken in de dagelijkse schepping van zijn eigen kleine universum, waarvan de inventaris tot op heden nog altijd weinig meer beslaat dan een bleke divan, een op sedatie af relaxerende hond, en een stuk of wat lege schapen die in alle aflijvigheid vloerbedekking verbeelden. Er vertrekt één bemande vlucht per dag. Ik zie ze nog altijd graag opstijgen.