‘Pano: geweld tegen vrouwen’ op Eén legde pijnlijk bloot hoeveel leed slachtoffers moeten ondergaan voor ze gehoor krijgen

Eén vrouw op de vijf krijgt ooit te maken met partnergeweld, elke maand sterven er twee vrouwen nadat ze door degene die ze beschouwden als hun geliefde in elkaar zijn geslagen, van de trap gegooid of gewurgd.

Die dodentol is dan nog een ruwe schatting, want ook al leven we in een tijd waar alles in data wordt gegoten, enkel een vzw houdt bij hoeveel levens partnergeweld eist, op basis van wat er daaromtrent in de kranten verschijnt. Net een jaar geleden werd ‘femicide’ voorpaginanieuws nadat de Aalsterse politica Ilse Uyttersprot in haar bed was omgebracht door haar partner Jurgen D., en dat was ook de aanleiding voor ‘Pano’ om, in de eerste aflevering van een nieuw seizoen, op zoek te gaan naar vrouwen die maanden- of jarenlang hebben moeten leven onder een regime van terreur en misbruik, maar die het – in de meeste gevallen – nog kunnen navertellen.

De opvallendste getuige die de makers strikten, was Kristina, die enkele jaren geleden samen was met Jurgen D. en dus met recht en reden kan zeggen dat ze aan de dood is ontsnapt: als ze bij één van de laatste confrontaties met de misbruiker niet op het nippertje in haar auto was geraakt, was ze er wellicht niet meer geweest. De bloedstollendste verhalen kwamen van een ander slachtoffer: Marieke – een schuilnaam – die jarenlang in een toxische relatie zat en ook twee kinderen kreeg met de man die haar op regelmatige basis naar de keel greep of in het gezicht sloeg. Die kinderen werden uiteindelijk ook een wapen: toen Marieke wilde vluchten, had haar partner ermee gedreigd dat hij zijn nageslacht zou meenemen en ‘op de treinsporen zou zetten’. Je kunt alleen maar hopen dat de kinderen zich op dat moment buiten gehoorsafstand bevonden.

Het patroon dat de getuigen schilderden, liep grotendeels gelijk. In het begin van de relatie was de man charmant en lief – ‘een prins op het witte paard’, zo noemde Kristina Jurgen D. – maar gaandeweg werd hij steeds jaloerser en begon hij de vrouw te isoleren van haar vrienden, buren, kennissen, zelfs van haar kinderen – zoals de zonen en dochter van Sonja Mertens, die in 2018 na een acht maanden durende lijdensweg werd vermoord, kwamen vertellen. Het einddoel: van de vrouw een persoonlijk bezit maken, iemand over wie de man kon beslissen waar ze heen ging, wat ze deed, wie ze zag, en die gestraft kon worden als ze zich niet aan de regels hield. Misschien is, in dat verband, de traditie waarbij tijdens studentendopen schachten worden verkocht en de mooiste meisjes naar de meestbiedende gaan dan toch niet zo onschuldig als sommigen laten uitschijnen.

Ook een opvallende rode draad in alle verhalen: hoe weinig steun en hulp de slachtoffers vonden bij politie en het gerecht. Jurgen D. heeft twintig jaar zijn gang kunnen gaan bij verschillende vrouwen en talloze noodkreten en klachten van zich af kunnen laten glijden. Marieke moest bij een ruzie lijdzaam toezien hoe politieagenten de kinderen aan haar man gaven ‘om hem te kalmeren’, en toen ze eindelijk uit de relatie was ontsnapt en haar ex-partner haar op alle mogelijke manieren begon te stalken, kreeg ze te horen dat ze daar niet zo’n drama van moest maken want ‘er zijn zoveel mensen die uit elkaar gaan’. En nadat Sonja van de trap was geduwd en agenten bij haar over de vloer kwamen, werd er over die gebeurtenis geen proces-verbaal opgesteld, door – aldus de autoriteiten – ‘een misverstand tussen twee politiezones’. Misverstanden zijn zelden grappig, dat weten we dankzij ‘F.C. De Kampioenen’, maar dit is wel heel tragisch.

De voornaamste kritiek die je kunt geven op deze reportage is dan ook dat de politie er uiteindelijk nogal makkelijk van afkwam. Ondertussen werken agenten met een checklist waarop ze tijdens een interventie kunnen aanvinken welke alarmsignalen ze opvangen: een doodsbedreiging of een poging tot wurging zijn dan de voornaamste red flags, wat toch de vraag oproept of en waarom ze dat voorheen niet waren. Maar de verhalen van de vrouwen en nabestaanden maakten duidelijk dat er vooral een mentaliteitsprobleem is, een neiging om geweld binnen een relatie te relativeren en te minimaliseren, tot het echt fout loopt. Dat lijkt moeilijker aan te pakken, maar misschien kan deze ‘Pano’ alvast een voorzichtige start zijn.