Paul Verhoeven vloekt met lesbische nonnenfilm ‘Benedetta’ als vanouds in de kerk: ‘Die nieuwe preutsheid is belachelijk’

Paul Verhoeven krijgt ouderwets de wind van voren tijdens het filmfestival van Cannes waar hij eindelijk zijn langverwachte lesbische nonnenepos Benedetta aan de wereld liet zien. De regisseur, nooit vreemd van wat controverse, bijt van zich af. Of er sprake is van een nieuw soort preutsheid? «Het is belachelijk. Alsof het menselijk lichaam een groot geheim is.»

«Hoe het met me gaat?» Paul Verhoeven laat eerst een diepe zucht horen. Als vervolgens zijn mondkapje iets afzakt, is er toch een brede grijns te zien, al verraden zijn kleine ogen enig slaapgebrek. «Beetje moe», zegt de 82-jarige regisseur die in het chique Marriotthotel in de Franse badplaats Cannes de zoveelste groep journalisten tegenover zich ziet. «Dit is qua pers de meest intense periode uit mijn leven. Ik denk dat ik aan het einde van de rit meer dan honderd journalisten heb ontmoet. Vandaag alleen al zestig...»

Zo vermoeid als hij naar eigen zeggen is, zo barstensvol energie zitten zijn films. Waar komt die blijvende adrenaline toch vandaan? «Waarschijnlijk omdat ik nog niet dood wil», klinkt het nuchter in Verhoevens welbekende steenkolenengels. «Werken houdt me levend. Het is een soort ‘protection shield’. Maar ik doe alleen dingen die me echt interesseren. Ik heb nog vier à vijf andere projecten die ik graag wil realiseren. Een daarvan is een film over Jezus, deels gebaseerd op mijn eigen boek (Jezus van Nazaret, red.). Maar ik denk ook aan een politieke thriller die zich afspeelt in Washington en een beetje de richting opgaat van Basic Instinct. Oh en nog een verfilming van een Duits boek uit 1923. Kijk, vroeger ging je van film naar film. Zo werkt dat tegenwoordig niet meer. Je moet meerdere ballen in de lucht houden en hopen dat iets eindelijk wordt gefinancierd.»

Stiekem geilen

Over zijn energieke werk: niets is minder waar voor het bijna manische, Franstalige Benedetta (net als Elle uit 2016) die de tongen tijdens het filmfestival van Cannes stevig losmaakt. Hoe kan het ook anders met de eeuwig door seks, geweld en religie gefascineerde Verhoeven aan het roer. Na omstreden werken als Spetters, Turks Fruit, maar ook Basic Instinct en Showgirls, stortte hij zich ditmaal op het waargebeurde verhaal van een lesbische non die in de 17de eeuw voor nogal wat rumoer zorgt in een Italiaans nonnenklooster.

Benedetta (de Belgische actrice Virginie Efira) en kloostergenoot Bartolomea (Daphne Patakia) werpen geregeld de gewaden van zich af voor wat stiekem geilen in de gewelven. In de meest controversiële scène wordt een Mariabeeld als dildo gebruikt. Op een goede tweede plek staat de sequentie waarin het titelpersonage fantaseert (of is het een visioen?) over een penisloze Jezus die haar vraagt wat dichterbij te komen en (weer) haar kleren uit te trekken. Maar de film gaat ook over Benedetta die de macht grijpt in het klooster nadat ze wonden op haar handen en voeten laat zien. Zelf toegebrachte stigmata? Dat wordt in het midden gelaten.

Al dat perverse, dat kan toch alleen uit de geest van Verhoeven komen? «Heb jij het boek gelezen dan?», sneert hij naar een journalist. De regisseur verwijst naar het boek van Judith C. Brown die in detail beschrijft wat de nonnen verklaarden tijdens een ‘hoorzitting’, nadat hun homoseksualiteit werd opgemerkt. «Of Benedetta loog, weet ik niet. Maar het staat allemaal opgeschreven. Je kan het verleden niet aanvallen of veranderen. Dat is verkeerd. Net als het feit dat nu overal standbeelden van figuren met een dubieuze achtergrond worden weggehaald. Zet er een bord neer en verklaar daarop wat hij deed. Dus: ‘We houden van hem , maar ‘by the way’ hij deed ook vreselijke dingen...’ Ik vind dat logisch en begrijp niet dat ik dit keer op keer aan de pers moet uitleggen.»

Verhoeven werd al aangevallen op het getoonde naakt in Turks Fruit (1973) en nu bijna veertig jaar later opnieuw bij Benedetta.

Is er tegenwoordig een nieuw soort preutsheid?
«Nou dat lijkt me duidelijk. Ga maar naar het strand van Scheveningen en niemand zont meer topless, nietwaar? In de jaren 70 niet hoor. Niemand die er toen ook vreemd van opkeek. Het is belachelijk eigenlijk. Alsof het menselijk lichaam een groot geheim is.»

Waar komt dat volgens u vandaan?
«Geen idee. De vrijheid in de jaren 70 werd geholpen door de introductie van de pil. De positie van de vrouw werd versterkt. Toen was er natuurlijk ook preutsheid hoor. Maar waarom nu meer dan ooit? Tja. Waarom schuiven steeds meer mensen in Europa op richting het fascisme? Weet jij het?»

Heeft #metoo er niet iets mee te maken?
«Metoo is niet verzonnen hè? Er vindt veel misbruik plaats, zeker in Hollywood. Ja, dat speelt wel mee. Aan de andere kant denk ik meteen aan actrice Catherine Deneuve die decennia terug al riep: ‘Als ik een man niet meer leuk vind, dump ik hem en wordt het tijd voor de volgende’. Ze werd daar stevig op aangevallen. Dat vond ik toen al een over de top-reactie. Ze is haar hele leven al volledig in controle over het wel of geen seks met iemand hebben. Je moet nooit een vrouw zomaar aanraken als je niet 100 procent zeker weet of ze dat wel wil. Heb ik ook nooit gedaan.»

Wat vindt u van het feit dat veel mensen het begrip male gaze (het mannelijk staren naar het vrouwenlichaam) uit de kast trekken als het Benedetta betreft?
«De film is gebaseerd op een boek van een vrouw, gebaseerd op de verhoren van twee vrouwen en op onze set hanteerde een vrouw de camera. Als er sprake is van een male gaze is dat gebaseerd op de female gaze van de rest van de crew.»

Zijn het moeilijke tijden voor films die geen kraakheldere boodschap hebben?
«Zeker. In de jaren 70 kon dat wel met de films uit de Franse Nouvelle Vague-stroming bijvoorbeeld. Alles is sciencefiction tegenwoordig, vooral wat uit Amerika komt. Ik maakte ze ook (Robocop, Total Recall, Starship Troopers, red.). Ik ben ermee gestopt, omdat de studio daar steeds meer bepaalt wat je moet doen. Regisseurs zijn inwisselbaar geworden. Of je moet Steven Spielberg heten. Daarom ben ik terug naar Europa vertrokken.»

Ziet u een vergelijking met uw film Showgirls over strippers? Met ditmaal de kerk als showbusiness?
«Ik denk meer dat Benedetta gaat over de wens om privacy te hebben. Gerard Soeteman (de scenarist met wie Verhoeven veelvuldig samenwerkte, red.) zag meer een film voor zich over vrouwen die de macht grijpen. Dat vond ik te abstract.»

Is dat de reden dat Soeteman het project verliet?
«Absoluut. Ik raakte geïnspireerd door het gegeven dat Benedetta weliswaar de macht grijpt, maar vooral om seks te kunnen hebben. Haar stigmata heeft als gevolg dat mensen haar heilig verklaren, dat leidt tot een hogere positie die weer leidt naar een eigen kamer waarvan ze de deur kan dicht doen. Om seks te hebben dus.»