Piepjong en gekidnapt door IS: 'Ayham kreeg op z'n 5de al een wapen in handen geduwd'

'Vranckx'-nomaden Lotte Knaepen en Lisa Matthys reisden onlangs naar het noorden van Irak om er 'Kleine overlevers' te draaien, een reportage over een viertal door de gruweldaden van IS getraumatiseerde Jezidi-kinderen. Aangrijpende televisie zonder al te opzichtig naar tranen te hengelen - ook in tijden van draconische besparingen blijft de VRT-nieuwsdienst second to none.

LISA MATTHYS «Oorspronkelijk was het op uitnodiging van het Leuvense architectenbureau DMOA dat Lotte en ik naar Noord-Irak zijn vertrokken: we zouden er een film maken over de door hen ontwikkelde Maggie Shelter, een tent die in probleemgebieden wordt gebruikt om bijvoorbeeld schooltjes of verpleegeenheden in te huisvesten. In dit geval - dat wisten Lotte en ik op voorhand - zouden er Jezidi-kinderen in worden opgevangen door een lokale ngo. We zijn meteen beginnen te onderzoeken wie die Jezidi's eigenlijk zijn, en wat ze hebben meegemaakt. Zodoende hebben we niet alleen een film over die tent gemaakt, maar ook deze reportage.

»We hebben ons gefocust op vier Jezidi-kinderen uit Sinjar, een stad in Koerdisch Irak die in 2014 werd binnengevallen door IS - de terreurbeweging had het gemunt op de Jezidi omdat het geen moslims zijn. Alle vier de kinderen zijn destijds gekidnapt, en hebben vervolgens jarenlang in IS-gevangenschap geleefd. Panaga, de lokale ngo waarover ik het had, probeert hen door middel van creatieve therapie over hun trauma's te laten vertellen.»

HUMO Eén van de kinderen uit jullie reportage is wereldbekend.

MATTHYS «Ja, Ayham heeft de internationale pers gehaald.

»Ayham werd op zijn 4de ontvoerd, en daarna verkocht aan een in Raqqa wonende IS-familie met een Amerikaanse moeder, Sam. Hij werd gebrainwasht door zijn nieuwe gezin, en hij dook na verloop van tijd ook op in IS-propagandafilmpjes: je ziet hem de Koran lezen en een wapen laden en zo. Hij zegt ook dat hij bevrijd is door IS, maar hij is daar nog maar 5 - je voelt aan alles dat het niet z'n eigen woorden zijn. In de twee à drie jaar dat hij bij dat gezin verbleef, is hij zijn moedertaal - het Koerdisch - ook grotendeels kwijtgespeeld: toen hij bevrijd werd door de PKK en naar Sinjar werd teruggebracht, sprak hij enkel nog Engels en Arabisch.»

HUMO Hoe is het nu met hem?

MATTHYS «Ayham is nu 9, en blijkbaar is hij de slimste van de klas. Toen Lotte en ik er waren, hadden we het gevoel dat hij zich wat afzonderde en zich beter voelde dan de andere kinderen. Je kunt je voorstellen: hij heeft jarenlang een vrij belangrijke rol gespeeld in het kalifaat, nu leidt hij weer een banaal leven op de schoolbanken tussen de 'gewone' kinderen. Hij woont bij zijn oom, omdat van zijn echte moeder niet is geweten of ze nog leeft, en omdat zijn vader een nieuwe vrouw heeft die geen zin heeft om zich over hem te ontfermen. Maar volgens wat ik vernomen heb, heeft Ayham nog altijd contact via Messenger met zijn Amerikaanse IS-moeder, die in een Amerikaanse gevangenis zit. Voor zover ik weet, is het nog altijd zijn grote droom om Amerikaan te worden en definitief naar ginder te verhuizen. Wordt vervolgd.»

Vranckx: kleine overlevers Canvas, zaterdag 29 februari, 20.15