‘Reizen Waes: Nederland’ bewijst dat Tom Waes zelfs in derdewereldlanden vermakelijke tv maakt

Uitgetuft in eigen land maar nog steeds in zijn gaan en staan beperkt door een uit de hand gelopen griepvirusje tekende Tom Waes, de Borat Sagdiyev van België, voor een informatieve rondreis boven de Moerdijk. Wat nog maar eens bewijst: zelfs in derdewereldlanden filmt Waes vermakelijke cultuurportretten.

Voor de eerste aflevering van ‘Reizen Waes Nederland’ – in december op Eén, nu op NPO 3 – bleef Waes, traditiegetrouw geruggensteund door klankman Johan en cameraman Nico, ten zuiden van de grote rivieren. Zijn notitieschrift, het door ijverige kijkers met tips gevulde wetboek waardoor hij zich in zijn lokale avonturen laat gidsen, leidde eerst naar Zeeland. Maar niet voordat hij bij wijze van inleiding zijn kont had laten zien aan heel Nederland in een plaatsje dat Boerenhol heet. De Kempen voelden zich enigszins op de tenen getrapt: gevoelsmatig meenden zij toch het patent op die naam te hebben. Terwijl het dorpje Simpelveld, waar ’s werelds meest prestigieuze butlerschool gelegen bleek te zijn, natuurlijk alleen maar in Limburg kon liggen.

De geschiedenis, de volksaard, de vreemde gebruiken: op dat drielandenpunt spelen eigenlijk ál de reizen van ‘Reizen Waes’ zich af, zo ook in Zeeland. Op de Oosterscheldekering, de verdedigingsmuur tegen een hele oceaan, werden herinneringen opgehaald aan de noodlottige overstroming van ’53, toen de dijken braken en meer dan 1.800 mensen nooit meer kwamen bovendrijven. De 94-jarige Betsy mompelde een herinnering: hoe haar opa zich aan een deur had weten vast te klampen toen haar oma al verdronken was. ‘Waanzin, hè?’ offreerde Waes toen hij die Oosterscheldekering aan een kwaliteitsinspectie onderwierp en bewonderend naar het betonnen gevaarte keek. Professioneel onder de indruk zijn: hij kan dat nog steeds als de besten.

Handige weetjes? De mosselbanken van Nederland zijn voor twee derde voor Belgische consumptie. Natuurgebied De Biesbosch is het grootste zoetwatergetijdengebied van Europa – ooit zal ik vast weten wat dat betekent. En drugslabo’s waar ze pilletjes draaien, stinken naar anijs. Dat je ecstasy in theorie dus zou kunnen verhullen met pastis weten ze al jaren in de beruchte petanquescene: je moet toch zo high als een patat zijn om van dat spelletje te genieten? Waes hield het bij een bezoekje aan de boerderijen die ook het decor van ‘Undercover’ vormen, en waar Ferry Bouman graag een hoeve-ijsje komt eten. In een leegstaande Brabantse schuur had de politie vorig jaar nog een martelcomplex ontmanteld, inclusief tandartsstoel met scalpels en snoeischaren: die was ingericht om informanten de mond te snoeren én als dooplocatie voor Vlaamse studentenverenigingen.

In De Biesbosch wist kluizenaar Henny te overleven zonder coke: zij deed het zelfs zonder elektriciteit en stromend water. De beste levenswijsheid kwam van haar: ‘Mensen zijn knettergek. Ik slaap in de hangmat, of in de kano, waar de ratten over me heen lopen.’ Als ze zin heeft in andijvie, kauwt ze gewoon op een paardenbloem.

Even verderop herhaalde de geschiedenis zich: speelde Waes destijds in het West-Vlaamse Langemark-Poelkapelle nog met een tank uit de Eerste Wereldoorlog, dan ging hij nu aan de haal met een exemplaar uit het privéarsenaal van Saddam Hussein: YouTube-uitvinder Master Milo – één van die knettergekke mensen waarvan sprake – had die ergens op de kop getikt. Hij had tevens een halve Ford Ka op een hamsterwiel gezet, om ter plaatse mee over de kop te gaan. ‘Een stuur is een overbodig deel van een auto. Zit toch in de weg, joh?’ Ja, Nederland.

Ik onthoud van deze ‘Reizen Waes’ vooral een paar mooie woorden – ecstasygeurkaart, aardappelkanon, waterputkoffie! – en evenveel kleurrijke figuren, die in Nederland toch altijd nét iets kleurrijker zijn.