Siska Schoeters stelde in de ‘Durf te vragen’-aflevering over armoede één van de meest naar de keel grijpende vragen die ze dit seizoen al stelde

Aan welke onstuimige uitgave hebt ú tijdens de armoede-uitzending van ‘Durf te vragen’ onwillekeurig gedacht? Die nieuwe iPhone? Dat 38ste Zalando-pakketje? De OnlyFans-abonnementen die u aan de pornoaflevering van dit eigenste programma hebt overgehouden? Of misschien wel aan de miljarden die de overheid veil heeft voor F-35’s en Oosterweelverbindingen? Eén ding is zeker: met geld wordt gestrooid alsof het confetti is op het Aalsters carnaval – zolang het maar niet dwarrelt tot bij degenen die het echt nodig hebben.

Wat heet armoede? Het clichébeeld bestaat uit figuren die voor het geestesoog opvallende gelijkenissen vertonen met Pico Coppens: gelooide gezichten die ’s ochtends aan de fabriek worden geweigerd door de opzichter en ’s avonds weer wat gelooider zijn. Op de achtergrond: alcohol, drugs, vuiligheid. Met andere woorden, het clichébeeld is een film van Ken Loach of de broeders Dardenne, als die zich bovendien in een buitengewoon kribbige bui bevinden, en wij hebben er niks mee te maken: het is marginaliteit en lelijkheid, een ongemakkelijk turen naar een kant van de maatschappij die we liever met platgeduwd karton bedekken.

Wat blijkt na de spotlight van ‘Durf te vragen’? Armoede blijkt vooral ongeluk te zijn, en eindeloos. Een onvoorzien ontslag, een abrupte scheiding, een slepende ziekte: af en toe laat het leven een voetje hangen, en wie struikelt, hoeft bij het overeind krabbelen geen hulp te verwachten. Zo was er Maxim, een twintiger die met lede ogen had moeten zien hoe zijn moeder en grootvader het familiefortuin opzopen en vergokten. Veerle liep na een stukgelopen huwelijk chronische vermoeidheid op en kwam in de invaliditeit terecht. Het kwetsbaarst lijken alleenstaande ouders, wat een eufemisme is voor alleenstaande moeders, want waar zijn die vaders? Tessa zit voorlopig niet in schuldbemiddeling, maar het is een kuil die achter elke hoek onder een hoop facturen begraven ligt.

Cijfers verduidelijkten: een schuld van 4.000 euro kost Tony vijftien jaar afbetaling, een weekbudget bedraagt 40 euro, de beschuldigende blikken zijn ontelbaar. ‘Bekeken worden, vernederd worden... Je leert op een andere manier in het leven te staan, wat het moeilijk maakt om eruit te geraken.’ Het tranendal waarin wij zonder nadenken 3,95 euro betalen voor een koffie bij Starbucks, hoorde ik iemand ‘de andere wereld’ noemen, als ging het over het Upside Down van ‘Stranger Things’. Wat dóé je als je de eindjes niet meer aan elkaar kunt knopen en met schaamte in bed kruipt, geïsoleerd van buren en vrienden, terwijl de maatschappij dankbaarheid voor kruimels verwacht? Je verdriet verdrinken op café is te duur.

Eén detail zat me niet lekker. Tessa deed alles voor haar kinderen, zelfs het hele jaar sparen voor een Plopsaland-abonnement, de ene ‘normale’ luxe die zij hun wilde kunnen gunnen. Een ballon kost daar 8 euro. Haar centjes vloeien zo naar de zakken van Gert Verhulst, die onlangs nog beweerde dat je om rijk te worden (‘8 euro, wat koop je daar tegenwoordig nog voor?’) alleen maar hard hoefde te werken. Over de omgekeerde redenering liet hij zich niet uit, maar het is die redenering die me dwarszat.

‘Heb je nog liefde over voor jezelf?’ is één van de meest naar de keel grijpende vragen die Siska Schoeters dit seizoen al stelde. Ofschoon zij beroepshalve weleens te horen is op de zender Radio 2, waar enthousiasme zoals op de meeste radiozenders onvoorwaardelijk en disproportioneel is, staat zij in ‘Durf te vragen’ telkens sympathiek maar broodnuchter op de set: blij om bij te leren, opgetogen als er ergens een woordspeling te rapen valt (de aflevering over porno was op dat vlak een cumshot in de roos), maar altijd met een sereen respect voor de wereld waar ze pootjebaden gaat. Net als haar interviewees Maxim, Veerle, Tessa en de rest, weet ze: waardigheid is een kostbaar goed, en gratis bovendien.