‘Succession’-bedenker Jesse Armstrong: ‘Ik heb het gevoel dat we de goudmijn die ‘Succession’ heet tot op de bodem hebben leeggeplunderd’

Het puntje van uw stoel: daar zult u vanaf maandag 27 maart weer elke week zitten wanneer Streamz een nieuwe aflevering dropt van ‘Succession’, de onvolprezen HBO-dramaserie over de machtsstrijd aan de top van het mediaconcern Waystar Royco, dat wordt bestierd door de volkomen verknipte familie Roy. Tot zover het goede nieuws, want na het vierde seizoen valt het doek voor de meedogenloze patriarch Logan Roy en zijn venijnig konkelfoezende nazaten. Een pijnlijke, maar onvermijdelijke beslissing, zegt bedenker en scenarist Jesse Armstrong (52). ‘Mijn grootste nachtmerrie was dat de kijkers na het seizoen te veel zouden denken: het beste is er nu wel af.’

Vijf minuten vóór we aan de Zoom moeten met Jesse Armstrong, stuurt de gevierde scenarioschrijver, die eerder ook meewerkte aan successeries als de Netflix-hit ‘Black Mirror’ en de hilarische politieke satire ‘Veep’, ons een beleefde sms: hij staat in de file en zou onze videocall graag een kwartiertje uitstellen. We worden onmiddellijk teruggeslingerd naar het eerste seizoen van ‘Succession’, waarin de hyperambitieuze Kendall Roy een belangrijke bestuursvergadering mist, omdat zijn chauffeur zich heeft vastgereden in het verkeer. De vadermoord die hij van plan is te plegen, loopt in de soep: terwijl hij dwars door de stad naar het hoofdkwartier van Waystar Royco rent, ziet Kendall zich genoodzaakt zijn meticuleus voorbereide pleidooi om Logan te onttronen amechtig hijgend via de telefoon te voeren.

Anders dan het personage dat aan zijn schrijversbrein is ontsproten, heeft Jesse Armstrong het fileleed op weg naar zijn kantoor lijdzaam ondergaan. Maar wanneer hij stipt een kwartier na het afgesproken uur op ons scherm verschijnt, slaan de zenuwen toch onverhoeds toe: dit is zijn eerste interview na het betreurenswaardige nieuws dat ‘Succession’ er na vier briljante seizoenen mee ophoudt, en hij zegt beducht te zijn voor de reactie van het hondstrouwe kijkerspubliek dat de reeks sinds 2018 heeft opgebouwd.

JESSE ARMSTRONG «Ik wist al een tijdje dat het vierde seizoen het laatste zou worden. Wat ik niet had verwacht, was dat ik na mijn beslissing nachtenlang wakker zou liggen van een ogenschijnlijk banale vraag: wanneer moet ik dat in hemelsnaam wereldkundig maken? Eerst dacht ik: zo snel mogelijk, nog vóór we met de opnames beginnen. Maar dat plan heb ik snel laten varen, om de cast en mezelf te beschermen tegen nieuwsgierige journalisten en de reacties van teleurgestelde fans. Helemaal op het einde dan maar, in de aftiteling van de allerlaatste aflevering? ‘O ja, trouwens: that’s all, folks. Tot nooit meer!’»

– Dat zou ongetwijfeld een enorme buzz hebben veroorzaakt: de droom van elke televisiemaker, toch?

ARMSTRONG «Ik was dat idee in eerste instantie ook erg genegen, omdat de toeschouwers het vierde seizoen dan met een onbevangen blik zouden aanvatten, zonder de hele tijd te zitten gissen hoe het allemaal zal aflopen. Maar dat leverde dan weer problemen op in het schrijvershok: als we de hele reeks lang moesten verzwijgen dat het einde eraan zat te komen, hadden we geen andere keuze dan een aantal verhaallijnen sterk om te buigen, of misschien zelfs te forceren. Dat wilden we niet, de kwaliteit van een scenario mag nooit lijden onder praktische beslommeringen.»

– Dus dacht u: ik zeg het gewoon nú, net voor het laatste seizoen op antenne gaat.

ARMSTRONG (knikt) «Stel je even voor dat ik niets had gezegd, en dat jij nu nietsvermoedend tegenover mij zat. Eén van je vragen zou sowieso geweest zijn: ‘Zeg eens, Jesse, wanneer mogen we seizoen vijf verwachten?’ Dan zou ik staalhard tegen jou moeten liegen, en daar ben ik helemáál niet goed in (lacht).

»Ik voel me vooral opgelucht nu het hoge woord eruit is. En eigenlijk is dit gewoon het meest logische moment om het einde van ‘Succession’ aan te kondigen: als je een boek leest, weet je ook dat de ontknoping bladzijde na bladzijde dichterbij komt, hè. De opwinding die je dan voelt als lezer, hoop ik nu ook te kunnen opwekken bij de mensen die het vierde seizoen bekijken. Dat de reeks niet meteen in zijn geheel op de streamingdiensten verschijnt, maar aflevering per aflevering, kan enkel bijdragen aan de spanning.»

– Wat heeft u doen beslissen om een einde te breien aan ‘Succession’?

ARMSTRONG «Niets in het bijzonder. Aan alle mooie liedjes komt een einde, zelfs als dat liedje ‘Succession’ heet en bijgevolg eeuwig op een vervolg hint (gniffelt). Ik wilde vooral vermijden dat mensen na het seizoen te veel zouden denken: mja, niet slecht, maar het beste is er ondertussen wel af. Dat gevoel overvalt me jammer genoeg al te vaak wanneer ik series binge, ook als ze ontzettend knap gemaakt zijn. Ik noem geen namen, maar soms heb ik zin om na elfendertig afleveringen naar mijn scherm te roepen: ‘Stop! Melk de boel niet zo uit!’ (lacht)»

– Er moet toch één moment geweest zijn waarop u dacht: hier stopt het?

ARMSTRONG «Nee, eigenlijk niet. Ik loop al na te denken over het einde van ‘Succession’ sinds HBO ons in juni 2018 – na één aflevering van het eerste seizoen – vroeg om een tweede te maken. Ik heb een tijdlang ernstig overwogen om het bij die twee seizoenen te houden, maar aan de schrijftafel bleek algauw dat we nog lang niet uitverteld waren. Derde seizoen: zelfde verhaal. Toen we in december 2021 aan nummer vier zouden beginnen, heb ik mijn auteursteam bij elkaar geroepen en de vraag open en bloot op tafel gegooid. ‘In mijn hoofd wordt dit de finale, jongens. Wat denken jullie?’ Mijn suggestie werd eerder lauw ontvangen, maar zoals het professionele schrijvers betaamt, begonnen ze onmiddellijk mee na te denken over mogelijke toekomstscenario’s: nog één volwaardig seizoen, of misschien twee korte? Of gaan we door tot in het oneindige, en maken we er een soort kwaliteitssoap van? Uiteindelijk zijn we tot de eensgezinde conclusie gekomen dat we in schoonheid zouden afsluiten met een seizoen als alle vorige – maar dan nóg straffer (lacht). En, niet onbelangrijk: we waren het er ook over eens dat de deur gedurende het hele schrijfproces op een kier moest blijven staan.»

– Dus komt er misschien tóch een vijfde seizoen?

ARMSTRONG (lacht) «Nee, de deur is nu onherroepelijk dicht. We wilden vermijden dat we de reeks zouden vastrijden door het scenario te schrijven met oogkleppen op: je weet immers nooit of een verhaallijn ergens onderweg een onverwachte wending neemt, en plots genoeg materiaal blijkt op te leveren voor een volledig nieuw seizoen. Dat is één van de voornaamste redenen waarom scenarist zo’n prachtige job is. Je begint aan een vergadering met in je hoofd een vaag, onafgewerkt idee waarop je al dagenlang loopt te kauwen, maar de input van je collega’s kan je het ene duwtje geven dat je nog nodig had. Of een terloopse opmerking kan je plots op een totáál ander spoor zetten.»

– De meeste acteurs in ‘Succession’ draaien al mee sinds het eerste seizoen. Hoe reageerden zij toen u hun vertelde dat het einde nabij was?

ARMSTRONG «Ik heb hun hetzelfde verteld als mijn auteurs: ‘Ik ben niet honderd procent zeker, maar ik denk dat dit onze laatste dans wordt.’ Ook op de set wilde ik geen enkele mogelijkheid uitsluiten, omdat we in eerdere seizoenen tijdens de opnames op dingen waren gebotst waarvan we dachten: interessant, zo hadden we het nog niet bekeken! Als je het voorrecht hebt om met schitterende acteurs te werken, kan één gelaatsuitdrukking voldoende zijn om je als scenarist aan het denken te zetten – en dan neem je dat nieuwe idee mee naar de schrijftafel, waar misschien weer een kersverse verhaallijn wordt geboren.»

– Maar dat is deze keer dus niet gebeurd?

ARMSTRONG «Nee, en dat is ook niet erg. Het verschil met de vorige seizoenen was natuurlijk dat we deze keer naar de ontknoping toewerkten, waardoor we iets minder ruimte hadden voor improvisatie, laat staan dat we het script last minute nog volledig zouden omgooien. Na de opnames waren de hele cast en crew het erover eens dat we de familie Roy een krachtig en waardig afscheid hadden gegund, dus had het geen enkele zin om nog langer in het verhaal te blijven peuteren. Streep eronder, klaar.»

SPOILERGEVAAR

– Wie ‘Succession’ nog niet heeft bekeken, maar van plan is om dat binnenkort wel te doen, moet nú stoppen met lezen: laten we het even over de voorbije seizoenen hebben. Op het einde van seizoen drie slagen de Roy-kinderen er eindelijk in om hun geschillen bij te leggen, maar dat lukt enkel door een front te vormen tegen een gemeenschappelijke vijand: hun vader Logan. Kunnen ze elkaar enkel liefhebben door samen iemand anders te haten?

ARMSTRONG «Ik krijg dat soort vragen wel vaker, en ik voel me er altijd een tikje ongemakkelijk bij. Dat is jouw interpretatie van de relatie tussen Logan en zijn kinderen, en ik beweer helemaal niet dat die fout is... Maar je zult me ook niet horen zeggen dat ze juist is, snap je? Ik heb de reeks dan wel bedacht, maar ik wil de kijkers niet dicteren wat ze precies moeten denken.»

– Brian Cox, die de rol van de stamvader speelt, zegt dat Logans grootste zwakte is dat hij zielsveel van zijn kinderen houdt.

ARMSTRONG «Oké, dat klopt wel. Die nuance is erg belangrijk voor Brian om zijn personage overtuigend te kunnen neerzetten, zonder te vervallen in de karikatuur van de ééndimensionale slechterik. Hij toont zelden affectie, maar ik denk dat Logan Roy hevig zou protesteren als iemand beweerde dat hij níét van zijn gezin houdt. Zijn kille, autoritaire opvoedingsstijl is in zijn ogen geen teken van een gebrek aan vaderliefde, maar een manier om het beste uit zijn kinderen naar boven te halen.»

– Kinderen die streng en afstandelijk worden opgevoed, een verbeten machtsstrijd die diepe wonden slaat: de Roys lijken soms wel een fictieve versie van de Britse koninklijke familie.

ARMSTRONG (glimlacht) «Ik kan niet ontkennen dat die gedachte weleens bij me is opgekomen. Logans kinderen stellen zich de vraag waarmee ook koning Charles in zijn jeugd moet hebben geworsteld: wat is ouderliefde eigenlijk waard als je ze zelden of nooit uitdrukt? Als je vader en moeder je niet omringen met warmte en genegenheid, maar je slechts lijken te beschouwen als een pion in het schaakspel van hun carrière? De hele saga rond de Britse koninklijke familie begint stilaan een doldwaze komedie te worden, met prins Harry in een glansrol als de balorige hofnar die zich door iedereen tekortgedaan voelt (lacht). Maar hun verhaal is wel een perfecte illustratie van de intriges die zich doorgaans afspelen in machtige families. Of ze royals zijn zoals de Windsors, of schatrijke mediatycoons zoals de Roys, maakt geen enkel verschil.»

– Waystar Royco is een machtig concern onder leiding van een nietsontziende patriarch. Haalde u de mosterd bij de mediamagnaat Rupert Murdoch (92), wiens News Corporation onder andere de rechts-populistische nieuwszender Fox News en de Britse sensatiekrant The Sun aanstuurt?

ARMSTRONG «Opnieuw: ik vind het niet mijn taak om de kijkers te vertellen wie ze al dan niet in mijn personages moeten herkennen. Het enige wat ik daarover wil zeggen, is dat mijn auteursteam en ik de actualiteit aandachtig hebben gevolgd tijdens het schrijfproces van ‘Succession’. Niet alleen om inspiratie op te doen, maar ook om af te toetsen of onze verhaallijnen niet te zeer van de pot gerukt waren. Nu, over dat laatste moesten we ons nooit veel zorgen maken: het voorbije decennium heeft ruimschoots bewezen dat de realiteit de fictie moeiteloos overtreft (lacht).»

BADWATER

– ‘I fucking win,’ triomfeert Logan op het einde van het derde seizoen. Zijn kinderen, die hij één voor één ongenadig heeft uitgeschakeld, blijven verslagen en gebroken achter. Zal in seizoen vier blijken dat het slechts een pyrrusoverwinning was?

ARMSTRONG «Vraag je me nu om een tipje van de sluier op te lichten? Goed geprobeerd, maar ik zwijg als het graf (lacht).

»Wat van Logan zo’n interessant personage maakt, is dat zijn hele leven wordt beheerst door een onmogelijke paradox: hij wil zijn nalatenschap veiligstellen door zijn kinderen zo goed mogelijk voor te bereiden op hun toekomstige leidersposities, maar tegelijkertijd is hij een haast ziekelijk trotse man die in alle omstandigheden wil winnen. Hij moet dus verhinderen dat Kendall, Roman en Shiv te veel macht in handen krijgen, want dan loopt hij het risico dat ze hem zullen overvleugelen. En dat ze hem op een dag wellicht koudweg aan de kant zullen schuiven, precies zoals hij dat zo vaak met hén heeft gedaan.»

– Seizoen drie eindigt met een close-up van dochter Shiv, die plots beseft dat ze werd verraden door haar vader, haar moeder én haar echtgenoot Tom. Achter het masker van de bekwame, onaantastbare zakenvrouw blijkt de hele tijd een kwetsbaar meisje verborgen te hebben gezeten. U hebt altijd gezegd dat ‘Succession’ in de eerste plaats een komische reeks is, maar dat heeft u er niet van weerhouden om gaandeweg steeds meer de nadruk te leggen op de pijn die uw personages ervaren.

ARMSTRONG «Wat mij betreft, zijn het komische en het tragische onlosmakelijk met elkaar verbonden. Aan de schrijftafel stelden we elkaar geregeld de vraag: ‘Wat is het grappigste dat nu zou kunnen gebeuren, en daarmee bedoel ik het pijnlijkste?’ Of omgekeerd: ‘Wat is het pijnlijkste dat nu zou kunnen gebeuren, en daarmee bedoel ik het grappigste?’ (lacht) Begrijp me niet verkeerd, ik zit me niet te verkneukelen als ik zie hoe de ijzersterke Shiv op het einde van seizoen drie als een kaartenhuisje in elkaar stort. Maar je mag als fictieschrijver niet in de val trappen om een bepaalde emotie uitsluitend van één kant te belichten, want dan kom je onvermijdelijk uit bij onrealistische televisie. Ook in het echte leven zijn gevoelens immers zelden ondubbelzinnig.»

– We moeten het nog even over Kendall hebben: in de laatste aflevering van seizoen drie zweeft hij na een stomdronken plonspartij een tijdlang tussen leven en dood, maar in de trailer van het vierde seizoen zien we hem weer levend en wel opduiken.

ARMSTRONG «Ook dat is uit het echte leven gegrepen, toch? Hoe beroerd de zaken er ook voor staan, hoe verraden en verslagen je je ook voelt: er komt een moment waarop je de rug moet rechten en het leven weer in de ogen moet kijken. Die diepmenselijke veerkracht heeft me altijd gefascineerd, omdat ze zowel een heroïsche als een fatalistische lading in zich draagt. Kendall pikt de draad van zijn leven weer op dankzij z’n sterk ontwikkelde vermogen om klappen te incasseren, maar ook omdat hij gewoon geen andere keuze heeft. Hij móét verder, anders zouden alle opofferingen en vernederingen uit het verleden voor niets zijn geweest.»

– Welk gevoel overheerst na de spectaculaire rit die ‘Succession’ is geweest?

ARMSTRONG «Trots. Dankbaarheid voor de fantastische mensen met wie ik in de loop van die vier seizoenen heb mogen samenwerken. Een beetje stress ook wel, omdat je toch altijd moet afwachten hoe het publiek zal reageren. En vooral spijt, natuurlijk: de laatste aflevering van ‘Succession’ is meteen ook het – hopelijk daverende – slotakkoord van de mooiste periode uit mijn carrière.»

– Onlangs heeft John Cleese aangekondigd dat er na meer dan veertig jaar een reboot komt van ‘Fawlty Towers’. Om maar te zeggen: het is nooit te laat om op uw stappen terug te keren.

ARMSTRONG (lacht) «We hébben wel degelijk over een vervolg gepraat, hoor. ‘Kijk eens, dit personage: als we daar dit-en-dat mee doen, hebben we toch meer dan genoeg materiaal voor een spin-off?’ Ook productiehuis HBO heeft me meermaals aan de mouw getrokken: ‘Misschien toch nog één seizoentje, Jesse?’ Geloof me, een deel van mij wil niets liever dan het verhaal van die heerlijk absurde familie Roy tot in de eeuwigheid te blijven vertellen. Maar op dit moment heb ik het gevoel dat we de goudmijn die ‘Succession’ heet, tot op de bodem hebben leeggeplunderd. Vanaf nu kunnen we alleen nog maar prut naar boven halen, en daar bedank ik feestelijk voor.

»Dat gezegd zijnde: ik sluit de mogelijkheid niet uit dat ik binnen pakweg een halfjaar eenzaam en verwilderd door de straten loop te dwalen, mezelf luidop vervloekend omdat ik mijn dierbaarste fictionele kind met het badwater heb weggegooid. In dat geval zou je weleens opgebeld kunnen worden door een verwarde man die iets onsamenhangends brabbelt over een vijfde seizoen van de één of andere televisiereeks.»

– Onze telefoon ligt klaar!

© The New Yorker

‘Succession – Seizoen 4'
Vanaf 27 maart op Streamz