The Queen op het witte doek: films en series met royale hoofdrollen en cameo’s

‘THE QUEEN’ (2006)

Op het grote witte doek werd wijlen Elizabeth II het best vereeuwigd door Helen Mirren in 'The Queen', Stephen Frears’ schitterende reconstructie van de turbulente dagen en maanden die volgden op de schokkende dood van Lady Diana in 1997. Terwijl de meeste Britten indertijd kapot waren van verdriet, bleef de ijskoude Elizabeth in eerste instantie totaal onaangedaan door het overlijden van haar omstreden schoondochter - of zo leek het toch.

Scenarist Peter Morgan, curieus naar hoe het er anno 1997 wérkelijk aan toeging in de gangen van Buckingham Palace, ging praten met royalty-watchers, butlers, meiden en secretarissen, en velde in zijn scenario van 'The Queen' een verrassend mild en genuanceerd oordeel over Elizabeth: zij was, zo betoogt 'The Queen' heel mooi, uiteindelijk ook maar het product van een verstikkende, geen enkele menselijke emotie toelatende traditie. Dame Helen Mirren, die drie jaar vóór de opnamen door de Queen in de adelstand was verheven, is magistraal in de titelrol: niet alleen is de fysieke gelijkenis in sommige scènes verbluffend, ook de spreektoon, de houding, de elegantie en zelfs de koninklijke haarspelden zitten perféct. Geen wonder dat Mirren in 2007 werd gekroond tot Oscarwinnares.

THE CROWN (2016-...)

Na het succes van ‘The Queen’ gebruikte Peter Morgan hetzelfde recept - een uitgebreide research, getuigenissen van achter de schermen, een flinke dosis fantasie - ook in ‘The Crown’, een peperdure Netflixreeks over het Britse koningshuis en Groot-Brittannië onder Elizabeth II. De serie begint bij het huwelijk van Elizabeth en Philip in 1947 en de dood van haar vader George VI enkele jaren later en gaat dan in vogelvlucht door de afgelopen decennia - tegen het einde van het vierde seizoen zijn we aanbeland in de jaren 1990.

Queen Elizabeth is ondertussen door drie verschillende actrices is neergezet - Claire Foy (seizoen 1 en 2), Olivia Colman (seizoen 3 en 4) en Imelda Staunton, die haar speelt in het vijfde seizoen dat uit moet komen in november - maar het beeld dat seizoen na seizoen van haar na voren komt is hetzelfde: ze is een vrouw die doordrongen is van plichtsbesef, die soms emotioneel onbeholpen is en aan het hoofd staat van een ‘bevroren toendra van een familie’, zoals een van de leden het noemt, maar die ook geliefd is bij haar naasten.

Historisch correct is ‘The Crown’ niet maar de reeks is erg meeslepend, geeft een goed overzicht van de ups and downs van de Windsors en graaft ook minder bekende verhalen op: een van de beste afleveringen uit het vierde seizoen, dat bol staat van de dramatiek rond Charles en Diana, is bijvoorbeeld ‘Fagan’, over hoe een man begin jaren 1980 binnenbrak in Buckingham Palace om Elizabeth op de hoogte te brengen van de lamentabele economische toestand van haar land.

‘SPENCER’ (2021)

Hoewel zeker niet zo bedoeld, kan men dit felbewierookte maar nogal eigenzinnige drama van regisseur Pablo Larraín ('Jackie') beschouwen als een droeve prequel van 'The Queen'. Het op héél losse feiten gebaseerde verhaal speelt zich immers zes jaar eerder af, in december 1991, wanneer Lady Di (Kristen Stewart) samen met de koninklijke familie Kerst viert in Sandringham House, het landhuis van de Windsors. In een film die zweeft tussen droom en realiteit, zuigt de cineast ons mee in het grillige gemoed van de aan heftige stemmingsschommelingen lijdende Diana, die in een controversiële scène aan de feesttafel zowaar haar eigen parelssnoer begint op te smikkelen.

De fans van de Britse monarchie konden niet bepaald lachen met de genadeloze manier waarop Elizabeth (actrice Stella Gonet verschijnt slechts in een vijftal scènes, maar de aanwezigheid van Hare Majesteit hangt als een verkillende schaduw over de film) en de rest van de koninklijke familie door Larraín werden afgeschilderd: namelijk als een stel zombies die geen greintje empathie tonen voor de innerlijk verscheurde Diana. Een mens vraagt zich af: ging het er tijdens die Kerstmaaltijden bij de Windsors - check hoe de immer onbewogen Elizabeth onder het eten van de soep ijselijke blikken werpt op Diana - écht zo ijzig aan toe?

O ja: de bizarre traditie waarbij elk lid van de koninklijke familie in de hal van het kasteel op een antieke weegschaal moest gaan zitten, stoelt op de werkelijkheid.

‘THE KING'S SPEECH’ (2010)

Lang voordat Elizabeth in 1952 op de troon ging zitten, was ze een klein meisje dat zielsveel hield van haar papa, beter bekend als de stotterende koning George VI. In het half-verzonnen, half-waargebeurde 'The King's Speech', een met vier Oscars bekroond feelgooddrama over de ongewone vriendschap tussen koning George (Colin Firth) en zijn spraaktherapeut Lionel Logue (Geoffrey Rush), speelt de prille Elizabeth maar een héél klein rolletje, maar de film is zó entertainend en hangt zó'n verrassend warm portret op van de Windsors dat-ie niet in dit lijstje mag ontbreken. Om Elizabeth na de historische stottervrije radiospeech in de armen van haar opgeluchte vader te zien vallen: prachtig.

‘A ROYAL NIGHT OUT’ (2015)

We hadden het nooit in haar gezien, maar ook Elizabeth was ooit een tiener die graag de cafés en de nachtclubs op stelten zette. Dat blijkt althans uit het leuke 'A Royal Night Out', een swingende coming-of-age-prent waarin de 19-jarige Elizabeth (Sarah Gadon) en haar zus Margaret op 8 mei 1945, de dag dat de nazi's officieel capituleerden, besluiten om zich incognito in het feestgewoel op straat te storten. Nadat ze aan haar lijfwachten is ontsnapt, beleeft Elizabeth te midden van haar toekomstige onderdanen een wilde nacht: ze zuipt champagne, waadt door het water van de fontein op Trafalgar Square, zet het op een dansen, en proeft zowaar van een lepeltje romantiek.

Het hoeft geen betoog dat de makers in 'A Royal Night Out' hun fantasie de vrije loop laten, al zit er in het verhaal wel een kern van waarheid: Elizabeth ging die historische feestnacht in 1945 wel degelijk de straat op en ging op een bepaald moment zelfs de conga dansen in The Ritz - een tafereel waar we bij hadden willen zijn! Terugblikkend in een zeldzaam interview met de BBC in 1985, noemde Elizabeth het zelfs één van de onvergetelijkste nachten uit haar leven, al gaf ze wel toe doodsbang te zijn geweest om te worden herkend. Fictie of geen fictie, 'A Royal Night Out' is hoe dan ook een entertainende film over een toekomstige koningin die gedurende één uitzinnige nacht, misschien wel voor de eerste en de laatste keer in haar leven, een doodgewone jongedame kon zijn.

PISTOL (2022)

Je zou het niet denken als je vandaag de BBC opzet maar er was ooit een periode dat Elizabeth II niet populair was en zelfs door een groot deel van de bevolking veracht en gehaat werd. In de donkere jaren 1970, toen Groot-Brittannië nog maar een schim was van de wereldmacht van enkele decennia eerder, verpersoonlijkte zij het conservatieve establishment dat het land in zijn wurggreep had; ‘the fascist regime’ waarover de Sex Pistols zongen op ‘God Save The Queen’, de single die werd uitgebracht naar aanleiding van de 25e verjaardag van haar troonsbestijging.

De zesdelige miniserie ‘Pistol’ toont de korte maar heftige carrière van de punkgroep maar gaat even veel over het Groot-Brittannië van de jaren 1970 en de grote kloof toen tussen het koningshuis en het gewone volk. Regisseur Danny Boyle zet dat helemaal op het einde nog eens extra in de verf wanneer hij echte beelden uit de kersttoespraak van koningin Elizabeth uit 1977 contrasteert met een reconstructie van een benefietoptreden dat de Pistols in diezelfde periode gaven voor brandweermannen die staakten tegen het beleid van hun regering.

‘THE NAKED GUN’ (1988)

In 'Spencer', en in mindere mate in 'The Queen', werd Elizabeth afgeschilderd als een afstandelijke dame die zich nog killer gedroeg dan de Koningin van Onderland. Maar klopt dat beeld wel? Als we de vele recente getuigenissen mogen geloven, bezat de Queen net een groot gevoel voor humor: ze was schalks, ad rem, en nooit te beroerd om tijdens toespraken of vergaderingen zelfrelativerende grapjes te maken. En inderdaad: wie bereid is om samen met James Bond (Daniel Craig) een burleske sketch te draaien, zoals ze deed in 2012 ter gelegenheid van de Olympische Spelen in London, móet wel over een zekere guitigheid beschikken.

Al vragen we ons wel af of de Queen ooit heeft kunnen lachen met de manier waarop ze door de professionele Queen Elizabeth-imitatrice Jeannette Charles werd neergezet in het legendarische 'The Naked Gun: From The Files of Police Squad!'. U moet het zelf zien om het te geloven, maar in één van de meest hilarische scènes uit die uitzinnige komedie van David Zucker raken de Queen en de stuntelende inspecteur Frank Drebin (Leslie Nielsen) verstrikt in een hoogst gênante lichaamspositie.

'The Naked Gun' was overigens lang niet de enige komedie waarin het kroontje van de Queen werd ontbloot: in de jaren 70 en 80 werd Hare Majesteit als filmpersonage (of liever gezegd: als bron van slapstick) opgevoerd - weliswaar in slechts één of twee scènes - in een schier eindeloze reeks kluchten, als daar zijn 'Tricia's Wedding' (1971), 'Le bourreau des coeurs' (1983), 'Aces Go Places 3' (1984), de King Kong-pastische 'Queen Kong’ (1976), 'National Lampoon's European Vacation' (1985) en 'Bon baisers de Hong Kong' (1975), een compleet van de pot gerukte James Bond-parodie die tenminste nog twee of drie geestige stunts bevat.

Uit diep respect voor de overledene zwijgen we verder zedig over het uit 2004 daterende en verschrikkelijk lamlendige 'Churchill: The Hollywood Years', waarin Neve Campbell als een soort Rambo-Elizabeth met een machinegeweer staat te zwaaien. En ook haar cameo in het flauwe 'Austin Powers in Goldmember' (2002) kan niet bepaald memorabel worden genoemd. Haar tafelstunt in 'The Naked Gun' daarentegen!