‘The Queen’s Gambit’ breekt Netflix-record: ‘De beste verrassing van 2020’

‘The Queen’s Gambit’ op Netflix is in 28 dagen al 62 miljoen keer bekeken: nooit eerder haalde een Netflix-minireeks zulke hoge cijfers. Ook Humo was meteen lyrisch over de recordserie. Hieronder (her)leest u onze recensie.

Wat betreft verrassend goede en succesvolle miniseries over niet voor de hand liggende onderwerpen leek Netflix met ‘Unorthodox’ dit jaar het beste al achter de rug te hebben. Maar 2020 heeft, zoals zo vaak, nog een verrassing in petto, en in dit geval is dat ‘The Queen’s Gambit’, een zo goed als perfecte zevendelige reeks over schaken. Schaken begot!

Als het thema schaken ter sprake komt, wordt het zelden grappig, behalve natuurlijk – zoek het gerust even op als u een opkikker nodig hebt – tijdens dat legendarische radio-interview van Pat Donnez met mountainbiker Filip Meirhaeghe. Ook voor Elizabeth Harmon, het hoofdpersonage uit ‘The Queen’s Gambit’, is het edele bordspel ‘een zaak van leven en dood’, zoals één van haar tegenstanders het omschrijft. Elizabeth wordt op haar 9de een weeskind nadat haar moeder omkomt in een verkeersongeval – haar vader is dan al een tijdje nergens meer te bespeuren – en brengt een groot deel van haar jeugd door in een tehuis. Daar, in de kelder aan een tafeltje bij de conciërge, ontdekt het meisje bij zichzelf een onvermoed en bijzonder groot talent voor schaken, en dat geeft haar een vluchtweg uit de donkere werkelijkheid. Overdag spendeert ze zoveel mogelijk tijd bij ‘mister Shaibel’, ’s nachts gebruikt ze haar fantasie – en de pillen die de kinderen in het weeshuis krijgen – om op het plafond van de slaapzaal imaginaire partijtjes te spelen.

‘The Queen’s Gambit’, dat zich afspeelt in de jaren 1960 en gebaseerd is op een boek van Walter Tevis uit 1983, toont in zeven afleveringen hoe Beth bekend raakt als schaakwonder, als jonge tiener haar eerste toernooien speelt en daarna de wereld rondreist om het op te nemen tegen grootmeesters van alle slag. Op zich is het een erg klassiek verhaal over een gekweld genie dat tegenslagen en teleurstellingen overwint maar uiteindelijk triomfeert, en de serie, hoewel visueel erg mooi, vertelt alles ook redelijk rechttoe rechtaan: er is weinig ruimte voor experiment, behalve dan in de vele manieren waarin schaakpartijen in beeld worden gebracht. Desondanks grijpt ‘The Queen’s Gambit’ je moeiteloos van bij het begin bij je nekvel omdat je alles ziet door de ogen van Beth, het getraumatiseerde weeskind dat al op jonge leeftijd leert dat je sterker wordt als je niet bang bent om eenzaam te zijn. Zelfs wie bij de term ‘Siciliaanse opening’ niet meteen aan schaken denkt, zal de ontroering moeilijk kunnen wegslikken als Beth na haar eerste tornooi – tegen de voltallige schaakclub van de lokale high school – droogjes zegt: ‘Het voelde goed. Ik had nog nooit iets gewonnen.’

Net als ‘Unorthodox’ gaat deze reeks ook over een jonge vrouw die zich staande moet houden in een door mannen gedomineerde wereld. ‘Meisjes schaken niet’, is het eerste wat Beth van de conciërge te horen krijgt en ook in de jaren daarna moet ze het vooral opnemen tegen mannen die haar onderschatten, tot ze natuurlijk in een paar minuten van het bord worden geveegd. Haar meest te duchten tegenstander is een onklopbare Russische grootmeester, waardoor het talent van de Amerikaanse Beth in volle Koude Oorlog ook een politieke betekenis krijgt, maar voor haarzelf is ‘The Russian’ vooral nog maar eens iemand die op haar neerkijkt. Het belangrijkste nevenpersonage in ‘The Queen’s Gambit’ is dan ook geen andere schaker maar de adoptiemoeder van Beth, een ongelukkige huisvrouw die nooit haar eigen dromen kon vervullen en haar toevlucht zocht tot alcohol om het verdriet te verwerken. De vanzelfsprekende liefde tussen adoptiemoeder en -dochter en de manier waarop zij via Beth alsnog wat kleur aan haar leven kan geven zorgen voor enkele van de mooiste momenten uit de ruim zeven uur durende reeks.

Door de periode waarin alles zich afspeelt en de feministische ondertoon lijkt ‘The Queen’s Gambit’ soms op een alternatieve versie van ‘Mad Men’, één waarin Peggy Olson een schaakwonder blijkt te zijn, en fans van Don Draper en co. mogen dan ook zonder aarzelen aan deze miniserie beginnen. Maar eigenlijk is dit voor elkeen die houdt van goed vertelde, sterk geacteerde en prachtig gefilmde televisie een must.