‘The Rise of the Murdoch Dynasty’ (BBC2) knipoogt duidelijk naar ‘Succession’

Het verhaal van mediamagnaat Rupert Murdoch en zijn erfgenamen is al vaker verteld, en de voornaamste reden dat Auntie Beeb een driedelige docuserie bestelde waarin een en ander nog eens op een rijtje wordt gezet, lijkt dan ook het veelbekeken en vaak bekroonde ‘Succession’, een uitstekende HBO-reeks over een machtige mediafamilie die opvallende gelijkenissen vertoont met de Murdochs.

De makers van ‘The Rise of the Murdoch Dynasty’ doen ook geen enkele poging om dat weg te steken: de korrelige home movies met vrolijke gezinstaferelen in de begingeneriek en het vioolmuziekje eronder zijn een meer dan duidelijke knipoog naar ‘Succession’. Voor fans van die reeks, bij ons vooralsnog alleen op Play te zien, is deze docuserie vooral leuk om naar overeenkomsten met de fictieve Roys te speuren, voor alle anderen kan het dienen als een overzichtelijke en vooral ook verbijsterende kroniek van hoe één bikkelharde en weinig scrupuleuze zakenman in een halve eeuw een mediaimperium uitbouwde dat aan beide kanten van de oceaan al decennialang premiers en presidenten in het zadel helpt of van macht verdrijft en een ronduit ongezonde, nauwelijks verborgen en niet meteen democratisch gelegitimeerde invloed uitoefent op het politieke wereldtoneel. Soms vanuit een met bibberende jaknikkers bevolkte sjieke boardroom, niet zelden vanop de voorplecht van een ergens in de buurt van een exotisch eiland ronddobberend luxejacht. Het klinkt bijna als een slechte James Bondfilm, het is harde realiteit.

‘The Rise…’ toont in vogelvlucht hoe Murdoch, voor wie het ooit begon met de Australische regionale krant die hij na diens plotse dood van zijn vader erfde, zijn rijk uitbouwde. De strategie was altijd dezelfde: koop een populaire tabloid, en daarna nog een paar, neem een of meer hele of halve kwaliteitskranten en een tv-zender over, en vergaar zoveel mediainvloed dat politici niet meer om je heen kunnen, probleemloos gestuurd kunnen worden, zodat je min of meer kan doen wat je wil. In Murdochs geval is dat al bijna een halve eeuw lang: zoveel mogelijk macht verwerven om ongehinderd zijn onverzadigbare zakelijke gangen te gaan en, en passant, overal waar dat kan een rechts-conservatieve agenda door te drukken. Volgens sommige waarnemers is hij daarmee in belangrijke mate mee verantwoordelijk voor de recente opmars van het populisme in Europa en elders.

Het veroveringsplan dat in Australië werkte, exporteerde Murdoch met succes naar Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, waar hij het nog verder perfectioneerde. Lees: op weg naar het doel werd iedere schijn van goed fatsoen afgegooid en was, tot op het onwettelijke af, alles toegelaten om politici, maar ook beroemdheden en andere lui die van pas zouden kunnen komen in hun zak te steken. Een oud-reporter van het beruchte News Of The World vertelt onomwonden dat, wanneer die rioolkrant achter iemand aan ging, het leek alsof je opgejaagd werd door een divisie van de SS: ze bleven graven, desnoods tot in de vuilnisbak of voicemailbox van iemands geheime minnares, tot ze ‘dirt’ gevonden hadden, om dat vervolgens in het schreeuwerigste lettertype over de voorpagina uit te smeren.

De eerste episode zoomde vooral in op de deal die Tony Blair in de aanloop naar de verkiezingen van 1997 met Murdoch sloot. De serie opent met toch wel opmerkelijke beelden van Blair die speciaal naar een privé-eiland in Australië is afgereisd om er – in de marge van de jaarlijkse bijeenkomst van News Corp big shots – de steun van Murdoch af te smeken. Het begin van een combine tussen New Labour en Murdoch die de glibberige Blair wel aan de macht hielp, maar door sommige partijgenoten als een pakt met de duivel werd beschouwd, en in de loop der tijd ook zeer dubieuze vormen begon aan te nemen. Meer dan één cruciale regeringsbeslissing, onder andere de oorlogsverklaring aan met Irak, weet een welingelichte interviewee, zou in nauw overleg met Murdoch of zelfs op diens instigatie zijn genomen. Het toont nog maar eens dat de echte macht zorgwekkend vaak niet in regeringsgebouwen of partijhoofdkwartieren huist. Saillant detail: Blair was op een bepaald moment zo dik met Murdoch dat hij zelfs peter werd van een van diens dochters, maar de twee raakten later gebrouilleerd omdat Murdoch Blair ervan verdacht een affaire te hebben gehad met zijn toenmalige echtgenote. Zo gaat dat in die kringen.

Dat enkele hoofdrolspelers niet voor de camera wilden, onder wie niet geheel verrassend de immer zeer discrete Murdochs zelf, zorgt voor een paar leemten in de vertelling, en maakt ook dat we alvast in het eerste deel weinig te weten kwamen over de ‘Succession’-achtige en ruim de fictie overtreffende verwikkelingen binnen de Murdochclan. Het is in alle families iets, maar toch nog iets méér in families waar – letterlijk – niet op een miljardje meer of minder moet worden gekeken. Maar hopelijk maken de volgende afleveringen dat nog goed. Veel nieuws heeft ‘The Rise…’ ook niet te onthullen, al was het wel mooi om uit de mond van Charlotte Church te vernemen dat ze als kindsterretje moest zingen op Murdochs huwelijk met de 37 jaar jongere Wendi Deng, en ze hem er toen voorzichtig op attendeerde dat het verzochte ‘Pie Jesu’ eigenlijk een begrafenissong was, en misschien niks voor een trouwplechtigheid. Waarop Murdoch haar nogal bars antwoordde dat hem dat niet kon schelen en het lied op de setlist moest blijven. Het management van Church was ook duidelijk gemaakt dat de zangeres best gratis zou optreden, als een soort gunst, en dat het niet verstandig zou zijn het voorstel te weigeren. Onwillekeurig schoot ons de openingsscène van een klassieke filmtrilogie voor de op dat uur al vermoeide geest.

Het zegt ook iéts over de man die door ex-medewerkers ‘een mysterie’ wordt genoemd, en door Hugh Grant – een van de bekendheden die na het beruchte hackingschandaal de strijd met Murdoch aanging – ‘een groot gevaar voor de liberale democratie’. ‘The Rise…’ maakt verder ook mooi duidelijk waarom Dennis Potter, toneelauteur, scenarist en groot voorstander van de vrije pers, zijn terminale kanker liefkozend ‘Rupert’ had gedoopt. Potter overleed in 1994, Murdoch en zijn akolieten woekeren een kwarteeuw later nog altijd ongestoord verder.