‘The Social Dilemma’ had z’n boodschap iets aantrekkelijker kunnen verpakken

Het internet is het voorgeborchte van de hel en via sociale media verkopen we onze ziel aan de duivel. Wereldschokkend nieuws is dat allang niet meer, maar de Netflixdocumentaire ‘The Social Dilemma’ had die boodschap misschien wel iets aantrekkelijker kunnen verpakken.

Volgens de Amerikaanse professor Edward Tufte zijn er slechts twee industrieën waarin de klanten gebruikers worden genoemd: drugs en software. Als ‘The Social Dilemma’ één ding angstwekkend goed aantoont dan is het dat verslaving opwekken geen toevallige systeemfout van sociale media is, maar een bewuste strategie om inkomsten te genereren.

Het is inmiddels een cliché geworden, maar als we niet de klanten zijn, dan zijn we het product. Bedrijven als Facebook, Twitter, Google, YouTube en Instagram verzamelen een hoop data over ons en gebruiken die om gerichter te kunnen adverteren en meer geld te verdienen. Maar wat als niet gewoon onze persoonlijke informatie, maar de mogelijkheid om diepgaand ons gedrag te sturen het product is? En wat als de algoritmes die daarvoor zorgen zo goed werken dat zelfs hun eigen ontwerpers niet meer heel precies weten waar hun systemen allemaal toe in staat zijn? En wat als die makers daardoor zo bang zijn geworden dat ze hun eigen kinderen verbieden om smartphones te gebruiken? Wat als, kortom, het moment waarop de machines de boel overnemen al voorbij is en we het gewoon nog niet ten volle beseffen?

Het zijn geen onbelangrijke vragen, het is alleen jammer dat ze door een klunzige documentarist in opdracht van Netflix gesteld worden. Regisseur Jeff Orlowski schiet niet alleen tekort met zijn antwoorden — Klikken op kattenfilmpjes wordt onze ondergang! We zijn allemaal gedoemd! — hij slaagt er ook niet om ze op een boeiende manier vorm te geven. Toegegeven, het is niet eenvoudig om visueel aan te tonen hoe de like-button van Facebook of de videosuggesties van YouTube voor een meer en meer gepolariseerde samenleving zorgen. Maar was het echt nodig om acteurs te laten naspelen wat er allemaal achter onze schermen gebeurt? En moest dat echt met ‘Mad Men’-ster Vincent Kartheiser in een driedubbele rol als boosaardig algoritme?

Je moet het zien om het te geloven, maar om het te zien moet je de documentaire bekijken, en door de documentaire te bekijken, krijgt Netflix’ algoritme dan weer het signaal dat er meer content zoals ‘The Social Dilemma’ moet zijn. En, geloof ons, er moet niet meer content zoals ‘The Social Dilemma’ zijn. Hoe belangrijk de boodschap ook moge wezen.

En nu we het toch over de algoritmes van Netflix hebben. Hadden die ook niet een heel klein beetje kritische aandacht verdiend in een documentaire over de verschillende manieren waarop internetbedrijven ons aan onze schermen gekluisterd houden? Onmiddellijk nieuwe programmasuggesties tonen nadat je net uitvoerig hebt uitgelegd wat de kwalijke gevolgen van dat soort automatische suggesties zijn, is niet verboden. Het komt alleen ietwat hypocriet over.