‘The White Tiger’ op Netflix schiet met scherp op ‘Slumdog Millionaire’

Dat er iets niet pluis is in India, nochtans het land waar Boeddha verlichting vond, wisten wij natuurlijk al van ‘Indiana Jones and the Temple of Doom’, waarin Indy in de catacomben van het Pankotpaleis een religieuze malloot aantreft die aan mensenoffers doet: ‘Kali-máááááááá!’ En ook het nagelnieuwe drama ‘The White Tiger’ zet, zij het met iets meer ernst en iets minder achtervolgingen per mijnkarretje, op scherp dat er in booming India één en ander scheefloopt.

‘India is een land van licht en schaduw,’ zo horen we de hoofdfiguur zeggen tijdens de energieke proloog, waarna we resoluut de schaduw worden ingetrokken. Balram, de hoofdfiguur, groeit op in een hutje waarvan het strooien dak en de bouwvallige muren met moeite overeind worden gehouden door enkele schots en scheef in het slijk stekende houten steunpalen. Zijn eerste ferme wake-upcall krijgt hij als kind, wanneer zijn vader aan tuberculose ligt te sterven op de vloer van het ziekenhuis zonder dat er ook maar één keer een dokter langskomt om zijn pols te nemen. ‘Democratie is iets geweldigs,’ bedenkt Balram zich terwijl we zien hoe de vader al hoestend en rochelend ligt te creperen, ‘zolang je maar niet arm bent.’

De kans om aan zijn hutje én aan een gearrangeerd huwelijk te ontsnappen, dient zich aan wanneer Balram als knecht aan de slag gaat voor de zogeheten Ooievaar, een landheer die fortuin heeft gemaakt door afpersing en corruptie. In de weelderige villa van de Ooievaar mag hij de tapijten uitkloppen en de kuiten van zijn baas masseren, maar écht omhoog klimmen op de sociale ladder zit er voor Balram niet in: net als 99,99 procent van de Indiërs zit hij namelijk gevangen in zijn kaste. ‘Indiërs weten dat hun lot niet benijdenswaardig is,’ zo legt Balram het kastensysteem uit. ‘En toch verzetten ze zich niet en zullen ze niet uit hun hok komen. En dat komt omdat we allemaal vastzitten in de hanenren.’ Nu dienen we wel te melden dat sommige critici die metafoor van de hanenren onder vuur hebben genomen: ‘Die metafoor is een goede poging om het Indische kastensysteem behapbaar te maken voor een westers publiek,’ aldus ook de baas van het Indische restaurant waar we gisteren een voortreffelijke portie Babi Pangang zijn gaan afhalen. ‘Maar in de realiteit zit dat systeem toch iets complexer in elkaar.’ Genoteerd!

Wanneer hij een slinks plan bedenkt om de privéchauffeur van de Ooievaar de laan te laten uitsturen, zodat hij diens job kan overnemen, zet Balram op moreel vlak een stap in het duister – en het zal niet de laatste noch de ergste stap zijn.

Het verhaal wordt nog boeiender wanneer Ashok het verhaal betreedt, de zoon van de Ooievaar. In tegenstelling tot de oertraditionele Ooievaar zijn Ashok en diens Amerikaanse echtgenote Pinky, toch op het eerste gezicht, uit het juiste, progressieve, moderne hout gesneden: ze tonen respect voor Balram, maken zich boos wanneer hij van de Ooievaar slagen krijgt, willen niet dat hij hen meester noemt, en vooral: ze zijn zich bewust van hun privileges en van de sociale ongelijkheid in hun land. Ashok en Pinky zijn, kortom, woke. Maar er knaagt iets aan hun gedrag. De fysieke schouderklopjes die Ashok en Pinky aldoor aan Balram uitdelen zijn wellicht goedbedoeld, maar in feite zijn het subtiele indicaties van de neerbuigende houding die ze doorheen hun begrip en hun vriendelijkheid blijven uitstralen. Dan hebben de slagen en de verwensingen die Balram van de Ooievaar ontvangt tenminste nog het voordeel van de duidelijkheid.

Dat er slechts een flinterdunne grens kronkelt tussen hun vriendelijkheid en hun moreel superioriteitsgevoel, komt nog het pijnlijkst tot uiting wanneer Balram zich op vraag van Ashok (en tot groot jolijt van Pinky) verkleedt als potsierlijke maharadja, karikaturaal hoofddeksel inbegrepen. Uiteindelijk zijn het net die neerbuigende houding, dat moreel superioriteitsgevoel, die onuitroeibare verhevenheid van Ashok en Pinky die ervoor zorgen dat de woede en de haat in Balram overkoken en hem voor eens en voor altijd de overtuiging geven dat de arme donders in deze wereld altijd de pineut zullen zijn.

‘Ik zat vast in de hanenren, en geloof maar niet dat er een miljoenenshow bestaat waardoor je er uit kunt komen,’ zo schiet Balram nog eens met scherp op ‘Slumdog Millionaire’. ‘In mijn land hebben de armen slechts twee manieren om de top te bereiken,’ zo richt Balram zich op het eind tot de camera. ‘Via de criminaliteit of via de politiek. Is het in uw land ook zo?’ U mag, na afloop van dit verontrustende portret van een man die zijn keuze heeft gemaakt, de vraag zelf beantwoorden.

‘The White Tiger’ is nu te zien op Netflix.