Van laboratoriumassistent tot levende legende: de negen sleutelfilms van Clint Eastwood

Steek een zwarte cigarello op, hang een poncho uit uw raam en los 90 vreugdevolle schoten in de lucht: Clint Eastwood viert op zondag 31 mei zijn negentigste verjaardag! Jawel: 90! Als eerbetoon selecteerden wij uit Clints indrukwekkende, 65 jaar omspannende carrière negen sleutelfilms, te beginnen met zijn eerder bescheiden acteerdebuut uit 1955.

REVENGE OF THE CREATURE (1955)

Huhhh?! Is deze oude, lachwekkende monsterfilm in zwartwit, te vinden op dvd, wérkelijk één van de meest cruciale films uit Eastwoods meer dan 80 titels tellende filmografie? En dat terwijl zijn rol zó miniem is dat zijn naam niet eens op de generiek staat vermeld? Welja: wie écht wil begrijpen waar Eastwood vandaan komt en hoe moeilijk hij het in het prille begin van zijn carrière had; wie écht wil vatten vanuit welke diepe, diepe put hij omhoog is geklommen en hoe hard hij heeft moeten knokken om de top te bereiken, moet absoluut dit campfestijn van regisseur Jack Arnold eens bekijken. 26 seconden: zó kort duurt zijn rol als de laboratoriumassistent die tot zijn eigen (nogal lamlendig vertolkte) verbazing geen Magnum .44, maar een witte proefmuis uit de zak van zijn schort vist. En hoewel Clint na een sliert van inferieure bijrollen in diverse B-films en televisiereeksen in 1959 éindelijk een deftige rol wist te bemachtigen, die van sidekick Rowdy Yates in de serie ‘Rawhide’, besefte hij in die tijd dat zijn Hollywoodcarrière op een dood spoor zat. Van de weeromstuit deed hij iets wat in die jaren in Hollywood als een vernedering werd beschouwd: in de zomer van 1964, tussen twee seizoenen van ‘Rawhide’ door, trok hij naar Europa om een film te gaan draaien met een Italiaanse cineast van wie niemand in Amerika ooit had gehoord: Sergio Leone.

A FISTFUL OF DOLLARS (1964)

De poncho, het vestje van schapenleer, de cigarello tussen de gebarsten lippen, de priemende ogen, de stem die klinkt alsof hij zonet een zak grind heeft verorberd. Zoals die mysterieuze gunslinger in ‘A Fistful of Dollars’ op de tonen van de schitterende muziek van Ennio Morricone dat stadje binnenrijdt, zo stapte in 1964 één van Eastwoods beroemdste personages de filmgeschiedenis binnen: the man with no name, de stille antiheld die liever zijn pistool laat spreken. De samenwerking tussen Eastwood en Leone leidde tot drie iconische spaghettiwesterns die hen beiden beroemd maakten (the man with no name maakte ook zijn opwachting in ‘For a Few Dollars More’ en in het meesterwerk ‘The Good, The Bad and the Ugly’), maar daarna had Eastwood er genoeg van en keerde hij, tot grote bitterheid van Leone, die hem ook in ‘Once Upon Time in the West’ had willen casten, terug naar Hollywood. O ja: herinnert u zich Rick Dalton (Leonardo DiCaprio), de wegdeemsterende acteur uit ‘Once Upon a Time... in Hollywood’ die aan de bak komt in de povere westernserie ‘Lancer’ en samen met zijn stuntman Cliff Booth (Brad Pitt) naar Europa trekt? Deels gebaseerd op Eastwood.

COOGAN’S BLUFF (1968)

In ‘Coogan’s Bluff’, Eastwoods eerste film (te zien op Google Play en iTunes) die zich in het heden afspeelt, draagt ons feestvarken nog steeds een brede hoed, maar toch zien we in zijn personage al een voorafschaduwing van Dirty Harry: Coogan, een agent uit Arizona die in New York City een gevangene komt ophalen, is namelijk een eenzaat die zich rot ergert aan de corruptie en aan de hedonistische levensstijl in de grootstad; die frontaal botst met de bureaucratische regeltjes van de stadspolitie; en die uiteindelijk naar de oude gewoonten van het Wilde Westen teruggrijpt: eerst schieten, dan praten. Ten tijde van ‘Coogan’s Bluff’ mocht Clint zichzelf ongegeneerd een ster noemen, en reken maar dat hij genoot van zijn pas verworven faam: hij sloeg de grieten die op en naast de set massaal aan hem kleefden namelijk níet van zich af. Van Eastwood is trouwens de volgende onsterfelijke oneliner afkomstig: ‘No matter how hot a girl is, there’s always someone tired of fucking her’. Heel seksistisch van Clint, we weten het, maar toen wij tot ons groot verdriet beseften dat Heidi Klum ons nooit zou zien staan, gaven zijn woorden ons ergens wel troost.

DIRTY HARRY (1971)

Onder de vleugels van zijn leermeester en goede vriend Don Siegel gaf Clint gestalte aan zijn tweede legendarische personage: Harry Callahan, de met een joekel van een Magnum bewapende flik die er nogal twijfelachtige methoden op nahoudt. ‘Dirty Harry’, te zien op Netflix, iTunes en Google Play, is dé oerklassieker in het omstreden genre van de vigilante-film, waarin eenzame wrekers het recht in eigen handen nemen en op sadistische manier afrekenen met hun tegenstanders. ‘Dirty Harry’, ondanks de ietwat ranzige inhoud nog steeds een razend knappe politiefilm, katapulteerde Eastwood definitief naar het sterrendom (Clint werd op straat ooit aangeklampt door een flik die vroeg of hij de loop van zijn .357 Magnum wilde signeren, waarna Clint zijn handtekening zette en afscheid nam met de woorden ‘Laat dit ding vooral niet rondslingeren’), maar hij hield er ook zijn reputatie van mannelijk chauvinistisch varken aan over. Een reputatie die hij altijd met veel plezier heeft uitgespeeld: zo speelde hij onlangs nog in ‘The Mule’ tot grote verontwaardiging van de goegemeente een racistische ouwe knar. En toen Spike Lee fulmineerde dat Clint in zijn oorlogsdrama ‘Flags of Our Fathers’ aan whitewashing had gedaan, riposteerde Clint al grommend dat Lee ‘zich stil moest houden’. Waarop Spike: ‘Eastwood is mijn vader niet. En we zitten hier evenmin op een katoenplantage.’ Rechtse klootzak of niet: we houden van Clint.

PLAY MISTY FOR ME (1971)

Clints geslaagde regiedebuut, te zien op iTunes. Al in 1971 voorvoelde Eastwood dat hij niet eeuwig zou kunnen teren op zijn reputatie van zwijgzame actieheld, en begon hij te denken aan een carrièreswitch. ‘Play Misty For Me’, een angstaanjagende thriller over een radiopresentator (Eastwood himself) die wordt gestalkt door een waanzinnige fan, werd door de critici onthaald op gemengde gevoelens, maar het was niettemin zonneklaar dat Eastwood het ambacht erg goed beheerste. Eastwood zou in de jaren 70 nog twee prachtige films regisseren: het gevoelige ‘Breezy’, over de liefdesrelatie tussen een jong meisje en een bittere vastgoedmakelaar (William Holden), en de knappe western ‘The Outlaw Josey Wales’.

EVERY WHICH WAY BUT LOOSE (1978)

Mag om drie redenen een sleutelfilm worden genoemd: als Joe, een trucker die een olijk duo vormt met een orang-oetan genaamd Clyde, ging Clint voor de eerste keer voluit de komische toer op; het is de slechtste film uit zijn carrière (iemand schreef ooit: ‘Het zij de aap vergeven dat hij aan deze film meedeed: hij kon het script niet lezen. Maar wat is het excuus van Eastwood?’); én de meest succesvolle. Terwijl het Amerikaanse publiek zich massaal te pletter lachte met de capriolen van de trucker en de aap, lachte Clint – met één oog op zijn steeds vetter wordende bankrekening - in zijn vuistje. Te bekijken, of liever gezegd níet te bekijken, op Google Play en iTunes.

FIREFOX (1982)

Oké, deze actieprent, niet te verwarren met de gelijknamige browser, is voor Clint misschien niet écht een sleutelfilm. Maar wél voor ons: ‘Firefox’, over een piloot die naar de Sovjet-Unie wordt gestuurd ten einde een experimenteel vliegtuig te stelen, is namelijk de allereerste Eastwood-film die wij als kleine ukken in de Trioscoop Hasselt zagen. Vandaag (u vindt hem op Google Play en iTunes) valt vooral op hoe stikdonker het entertainende ‘Firefox’ gefotografeerd is; er passeert zelfs een shot dat zó zwaar onderbelicht is dat alleen Eastwoods elleboog een klein beetje zichtbaar is. De cameraman had dan ook voorgesteld om het betreffende beeld opnieuw op te nemen, maar Eastwood schudde zijn hoofd: ‘Bevind ik me in het beeldkader? Ja? En is mijn stem hoorbaar? Ja? Prima. Het publiek weet wie ik ben. Op naar de volgende scène.’ Die Clint!

UNFORGIVEN (1992)

Zijn hoogtepunt, de parel aan zijn kroon, zijn absolute meesterwerk als regisseur. Wat begint als een vrij klassiek verhaal over een huurmoordenaar die nog één laatste klus aanvaardt, bloeit open tot een haast metafysische western die de mythes van de Far West op hun kop zet: in plaats van een tot juichkreten aanzettende strijd tussen de goeien en de slechten, krijgt de toeschouwer een aangrijpende meditatie voorgeschoteld over de geur van de dood. ‘It’s a hell of a thing to kill a man’, zegt de oude huurmoordenaar Will Munny (Eastwood) op een bepaald moment: straf, om zoiets te horen uit de mond van de man die als Dirty Harry en The Man With No Name één van de hoogste body counts uit de filmgeschiedenis op z’n geweten heeft. Te zien op Google Play en iTunes.

MILLION DOLLAR BABY (2004)

U hoeft het natuurlijk niet met ons eens te zijn, maar wat ons betreft is ‘Million Dollar Baby’, waarin hij schittert als een bokstrainer die een getalenteerd meisje onder zijn hoede neemt, Eastwoods laatste onversneden topper als acteur en regisseur. Na ‘Million Dollar Baby’, net als alle andere titels uit dit overzichtje te vinden op dvd, nam de kwaliteit van zijn werk gestaag af (‘The 15:17 To Paris’, iemand?), maar uiteindelijk: who cares? Clint hoeft zich niet langer te bewijzen: de laboratoriumassistent uit ‘Revenge of the Creature’’ heeft het allang geschopt tot levende legende. Op naar de 100, Clint!