Van net te pruimen naar een schandvlek in de mythologie: Humo herbekeek de erbarmelijke ‘Star Wars’-prequels

Wat gebeurde er met Obi-Wan Kenobi nadat hij in ballingschap ging op de woestijnplaneet Tatooine? U ziet het vanaf vandaag op Disney+ in ‘Obi-Wan Kenobi’, een gloednieuwe zesdelige miniserie die zich tien jaar afspeelt na de dramatische gebeurtenissen in het uit 2005 daterende ‘Revenge of the Sith’, het sluitstuk van de lamlendige prequel-trilogie. Hoewel: zijn die prequels eigenlijk écht zo erbarmelijk? Wij maakten Jedi-gewijs onze geest leeg en keken met een open blik nog eens naar ‘The Phantom Menace’, ‘Attack of the Clones’ en ‘Revenge of the Sith’. May the Force be with us!

Wie ons een beetje kent, weet dat wij al van kindsbeen af grote ‘Star Wars’-fans zijn. In onze hoogstpersoonlijke Top 100 van de Beste Films Aller Tijden fonkelt ‘Episode V - The Empire Strikes Back’ onaantastbaar op 1, en prijkt ‘Episode IV - A New Hope’ op 29, tussen Kubricks ‘Dr. Strangelove’ en Marco Ferreri’s ‘La Grande Bouffe’. Onze hond heet Tauntaun, onze favoriete cocktail is de Tatooine Sunrise en vanmorgen hebben we nog een uurtje heerlijk gespeeld met één van de waardevolste stukken uit onze ‘Star Wars’-speelgoedcollectie: de kartonnen miniatuurversie van Bespin, de wolkenstad waar Han Solo in carboniet werd gegoten. En totdat een eventuele rewatch er ons in de toekomst anders over zal doen denken, zullen wij de tussen 2015 en 2019 verschenen vervolgtrilogie consequent en met de lichtsabel in de hand blijven verdedigen tegen elke aanvalsactie.

Maar onze liefde voor het ‘Star Wars’-universum is níet grenzeloos: zo waren wij indertijd, op z’n zachtst gezegd, niet wild van de drie door George Lucas himself geschreven en geregisseerde prequels, waarbij we het woord ‘prequels’ uitspuwen als een mug die per ongeluk in onze mond is gevlogen. In de rangschikking van de twaalf ‘Star Wars’- films die wij nog niet zo lang geleden voor Humo opstelden, bengelen de drie prequels samen met de uit 2008 daterende animatiefilm ‘The Clone Wars’ helemaal onderaan. En met die mening staan we heus niet alleen: de algemene consensus luidt dat de prequels, met hun overdaad aan steriele CGI, hun schrijnende gebrek aan emotionele diepgang, hun afgrijselijke dialogen en hun houterige acteerprestaties, totaal niet op de hoogte staan van de oorspronkelijke trilogie uit de jaren 70 en 80. Op de populaire filmsite Rotten Tomatoes halen ‘The Phantom Menace’, ‘Attack of the Clones’ en ‘Revenge of the Sith’ een publieksscore van achtereenvolgens 59%, 56% en 66%: bedroevend lage cijfers (ter vergelijking: ‘A New Hope’, ‘The Empire Strikes Back’ en ‘Return of the Jedi’ scoren achtereenvolgens 96%, 97% en 94%). Maar de laatste tijd is er iets merkwaardigs aan de hand.

Net zoals de toentertijd op hoongelach onthaalde songs van Yazoo, Mike & The Mechaniks en zelfs Samantha Fox tegenwoordig door sommigen de hemel in worden geprezen, zo laten meer en meer ‘Star Wars’-fans zich de laatste jaren in liefdevolle bewoordingen uit over de prequels. Wat ons, één week voor de start van ‘Obi-Wan Kenobi’, tot de volgende pertinente vraag brengt: worden de prequels, die de wordingsgeschiedenis van Darth Vader vertellen, ondergewaardeerd? Zijn ze toe aan eerherstel? Verdient Jar Jar Binks, één van de meest gehate personages uit de filmgeschiedenis, in feite onze liefde en onze sympathie? Is Hayden Christensen dan tóch een puike acteur? Kortom: moeten we ons oordeel herzien? In the eating, the proof of the pudding is, zou Yoda zeggen, en dus begonnen wij - een beetje zoals Luke Skywalker op Dagobah met het nodige scepticisme enkele happen neemt van Yoda’s onwelriekende stoofpotje - nog eens aan de prequels. First up: ‘The Phantom Menace’!

‘Episode I: The Phantom Menace’

De door daverende fanfaretrommels en schetterende trompetten begeleidde verschijning van het logo van 20th Century Fox geeft ons als vanouds kippenvel, evenals de onverwoestbare ‘A long time, in a galaxy far, far away’-pancarte, maar de inleidende tekst die vervolgens voorbijrolt bezorgt ons onmiddellijk al een koude douche. ‘Er heerst onrust in de Galactische Republiek,’ zo staat er. ‘Er is een conflict over het heffen van belasting op verre handelsroutes’. Belastingen? Handelsroutes? Duh! Had George Lucas, die na ‘The Return of the Jedi’ eigenlijk schoon genoeg had van ‘Star Wars’ en alleen maar naar de franchise terugkeerde omdat zijn door het bankroet bedreigde speciale effectenfabriek Industrial Light and Magic dringend werk nodig had, nu écht geen opwindender of avontuurlijker vertrekpunt voor de origin Story van Darth Vader kunnen verzinnen?

Wat vervolgens meteen in ‘t oog springt, is dat de CGI de tand des tijds niet altijd even goed heeft doorstaan. Wanneer Qui-Gon Jinn en Obi-Wan op de planeet Naboo een babbeltje slaan met de uit computerpixels opgetrokken Jar Jar Binks, wiens dramatische rol er alleen maar uit lijkt te bestaan om ons zwaar op de zenuwen te werken, zie je heel goed dat Liam Neeson en Ewan McGregor op de set eigenlijk in de leegte stonden te praten en dat Jar Jar er in de postproductie digitaal werd bijgeplakt - rond zijn flaporen zie je de naden nog lopen.

En what the fuck is dat met die midi-chlorianen? Wanneer Qui-Gon op Tatooine begint te vermoeden dat de jonge Anakin Skywalker (Jake Lloyd) Jedi-potentieel in zich heeft, neemt Qui-Gon een bloedmonster van de jongen. Of iemand begiftigd is met de Force, valt immers af te leiden uit het aantal midi-chlorianen in je bloedsomloop (Anakin heeft er meer dan 20000: bingo!). Sorry, maar hier zit Lucas te rammelen met zijn eigen ‘Star Wars’-mythologie. Werd de Force in ‘The Empire Strikes Back’ door Yoda nog poëtisch omschreven als een mythische kracht die ons omringt (‘Its energy surrounds us and binds us. You must feel the force around you; here, between you, me, the tree, the rock, everywhere, yes.’), dan hangt de Force in ‘The Phantom Menace’ ineens af van het midi-chloriaangehalte in iemands bloedcellen, een beetje zoals uw cholesterolwaarden u iets vertellen over uw gezondheid.

Maar het verhaal gaat er pas écht over wanneer de mama van Anakin aan Obi-Wan en Qui-Gon vertelt dat Anakin geen vader heeft en dat hij - mijn Heer, we kunnen niet geloven dat Lucas dit ooit heeft durven te verzinnen - werd verwekt zonder dat ze geslachtsgemeenschap had met een man: ‘Ik kan het zelf niet verklaren’. Yep: Darth Vader is het product van een Onbevlekte Ontvangenis! (Noot: het is allicht geen toeval dat de muziek die John Williams voor die scène schreef, donders goed lijkt op het muzikale thema dat Miklós Rózsa componeerde voor de Christus-scènes in ‘Ben Hur’).

En dan die vertolkingen! Doe ons een plezier en luister eens naar de manier waarop McGregor het zinnetje ‘Maar Meester Yoda zei dat ik op de toekomst moet letten!’ declameert: zelfs de belabberdste acteur uit het Hasselts amateurtheater legt betere klemtonen! Dat ‘The Phantom Menace’ in z’n geheel dan toch een draaglijk spektakel mag worden genoemd, ligt aan diverse factoren: de score van de altijd betrouwbare Williams geeft een gevoelvolle polsslag aan het verhaal; de allereerste ontmoeting tussen R2-D2 en C-3PO is een magisch momentje; de nachtelijke landing van de oneindig coole (maar helaas onderbenutte) Darth Maul op Tatooine levert een prachtig tableau op; en de opwindende podrace op Tatooine lijkt wel de futuristische versie van de race in ‘Ben Hur’. Op die momenten krijgt ‘The Phantom Menace’ vleugels; in die scènes slaat de hyperdrive aan; in die ogenblikken voel je de echte ‘Star Wars’-magie.

‘Episode II - Attack of the Clones’

En dan voelen wij nu een verstoring in de Force zoals zelfs Yoda er maar zelden één heeft gevoeld: we hebben het over de absolute, diepe plaatsvervangende schaamte verwekkende, alle verbeelding tartende metacatastrofe genaamd ‘Episode II - Attack of the Clones’, waarin de liefdesgeschiedenis van Anakin en Padmé wordt verteld en waarin Anakin naar de Dark Side begint over te hellen. Of liever gezegd: naar de onbedoeld lachwekkende camp.

Die zeventien valse baardharen die McGregor kreeg opgeplakt vormen een voortdurende bron van vermaak, maar het grootste minpunt blijft toch de vertolking van Hayden Christensen: de man is een wandelend fiasco in een pij. Als ‘Attack of the Clones’ daarnaast één ding bewijst, dan wel dat George Lucas totaal geen oor heeft voor fatsoenlijke dialogen, en dat hij het nog minder in zich heeft om liefdesscènes te filmen. Het tenenkrullende dieptepunt van ‘Attack of the Clones’, en bij nader inzien van de héle franchise, ontvouwt zich wanneer Anakin en Padmé (Natalie Portman) samen een uitstapje maken naar het Merenland, een bucolische plek waar de tortelduifjes hun uiterste best doen om zo onspontaan mogelijk door het gras te rollen en waar we Anakin onwaarschijnlijk beroerde dialogen horen uitkramen als: ‘Ik hou niet van zand. Het kruipt overal in’. Darth Vader die het niet leuk vind dat er zand tussen zijn tenen kruipt: eeuwig bedankt voor dit belangwekkende stukje informatie, George.

We zouden het nog kunnen hebben over de derderangse fabriekscène op de planeet Geonesis, waarin we Padmé als een losgeslagen Nintendo-personage over allerlei obstakels zien wippen die haar dreigen te verpletteren, of over Yoda die tijdens het duel met Graaf Dooku ineens een kung fu-pose à la Bruce Lee aanneemt, of we zouden iets kunnen vertellen over de visionaire scène waarin Padmé als een soort galactische Zelenski de Senaat om hulp vraagt ten einde de invasie van haar planeet af te slaan, maar misschien is het beter om ineens naar de droeve essentie te gaan.

En die essentie is dit: is het niet godgeklaagd, oneindig triest en zelfs wraakroepend dat één van de allerbelangrijkste verhaallijnen uit het ‘Star Wars’-canon, namelijk de mentale en de fysieke transformatie van Anakin Skywalker in Darth Vader, in ‘Attack of the Clones’ door Lucas zó grondig werd verbroddeld, verknald en verprutst? Yep, zand kruipt overal in, maar dan toch vooral in het oordeelsvermogen van de fans die blijven volhouden dat deze prequel eigenlijk zo slecht nog niet is. Maar dan!

‘Episode III - Revenge of the Sith’

Hoewel vrijwel iedereen het bij de bioscooprelease in 2005 eens was dat ‘Episode III - Revenge of the Sith’ een stuk beter was dan ‘The Phantom Menace’ en ‘Attack of the Clones’, beseffen we nú pas hoe grandioos het sluitstuk van de prequel-trilogie de tand des tijds heeft doorstaan. Nu de Republiek op de rand van de afgrond staat, nu het gruwelijke moordcomplot van de Sith tegen de Jedi concreet in werking treedt, en nu Anakin nog maar één klein duwtje nodig heeft om over te gaan naar de Dark Side, begint het verhaal éindelijk aan spanning, tragiek en aan emotionele diepgang te winnen.

De reden waarom ‘Revenge of the Sith’ zo diep onder de huid kruipt, is eigenlijk exáct dezelfde reden waarom ‘Avengers: Infinity War’ en ‘Avengers: Endgame’ tot het beste behoren van het Marvel Cinematic Universe: eindelijk staat er écht iets op het spel, éindelijk schuwen de makers niet langer de droefnis, de gravitas en het Shakesperiaanse drama.

Zeker in de aangrijpende tweede helft volgen de intense momenten elkaar fullspeed op. Padmé die in de Senaat aanschouwt hoe de boosaardige Palpatine de democratie afschaft en - terwijl de senatoren hem een staande ovatie geven! - de dictatuur installeert: ‘Dus zo sterft de vrijheid. Onder een daverend applaus.’

‘Leer om afstand te doen van alles wat je vreest te verliezen’, horen we Yoda - die het onheil al voorvoelt - zeggen: een prachtige oneliner die doet denken aan wat Neil McCauley (Robert De Niro) zegt in het al even epische ‘Heat’: ‘Don’t let yourself get attached to anything you are not willing to walk out on in 30 seconds flat if you feel the heat around the corner.’

Palpatine die Anakin in de loge in het concertgebouw tijdens een opvallend lange dialoogscène (7 minuten!) als in een soort langzame verleidingsdans naar de donkere kant trekt. Het duel tussen Palpatine en Nick Fury - excuseer, we bedoelen uiteraard de door Samuel L. Jackson vertolkte Mace Windu, die eindelijk aan de bak mag nadat hij in de twee vorige films alleen maar fronsend op een stoel mocht zitten. Zelfs Christensen lijkt in vergelijking met zijn wanprestatie in ‘Attack of the Clones’ als acteur een beetje te zijn gegroeid, een beetje zoals de teennagels van een lijk na het overlijden nog een tijdje verdergroeien.

En wanneer Palpatine uiteindelijk Order 66 uitvaardigt, het startsein voor de uitroeiing van de Jedi’s, ja, dat is om muisstil van te worden. Zelfs de ultieme showdown tussen Anakin en Obi-Wan (‘I’ve got the high ground!’) op de vulkaanplaneet Mustafar stelt niet teleur: ‘Mijn loyaliteit ligt bij de democratie!’ zo maakt Obi-Wan zijn standpunt vlak voor het duel nog eens duidelijk, waarbij hij het woord ‘democratie’ met overslaande stem extra luid uit zijn keel en uit zijn ziel schreeuwt. Alsof McGregor, die zich éindelijk bevrijd voelt van de blue screens en helemaal opgaat in de intensiteit van het moment, niet alleen Anakin maar ons allemáál eraan probeert te herinneren dat de democratie iets is dat het waard is om voor te vechten.

Voorzichtigheid is geboden

We tasten Jedi-gewijs onze gevoelens af, op zoek naar de conclusie. ‘The Phantom Menace’ valt nog net te pruimen. ‘Attack of the Clones’ vormt een schandvlek op de mythologie. ‘Revenge of the Sith’ is een topper die - alleen dwazen veranderen nooit van mening, nietwaar? - in onze ‘Star Wars’-ranglijst minstens vier plaatsen te laag staat. Voilà! En dan is het nu aftellen naar ‘Obi-Wan Kenobi’. Wat ons betreft zijn er twee mogelijkheden: ofwel wordt die serie zo aardig en zo cute en zo gedisneyficeerd als ‘The Mandalorian’ en ‘The Book of Boba Fett’. Ofwel bouwt ‘Obi-Wan’ verder op het epische fundament van ‘Revenge of the Sith’. ‘Voorzichtigheid is geboden bij het zien van de toekomst,’ aldus Yoda. Wij hopen desalniettemin op het beste.