Viggo Mortensen: ‘Fascisme is een pandemie die ouder is dan covid én altijd terugkomt’

In de tijd van de ‘Lord of the Rings’-films was Viggo Mortensen een kwieke veertiger die knuffels gaf aan de journalisten die hem kwamen interviewen. Vandaag is hij een kwieke zestiger die plichtsgetrouw anderhalve meter afstand houdt en een mondkapje draagt, dat hij slechts af en toe tot op kinhoogte laat zakken om een cupcakeje te verorberen. Het virus heeft zwaar toegeslagen in zijn vriendenkring, maar dat houdt hem niet tegen om wereldwijd promotie te voeren voor zijn regiedebuut ‘Falling’, over een homoseksuele man – zijn rol – die mantelzorger wordt van zijn homofobe vader.

HUMO Liep u al lang rond met plannen om te regisseren?

VIGGO MORTENSEN «De eerste keer dat ik een film probeerde te regisseren was 25 jaar geleden, maar de geldschieters trokken zich terug toen ze te weten kwamen dat ik in het Hoge Noorden wilde gaan draaien en er een stille film van wilde maken (lacht).

»Ook voor ‘Falling’ heb ik moeten strijden: ik kreeg slechts vijf weken draaitijd en het was niet simpel om het budget bij elkaar te harken.»

HUMO U regisseert niet alleen, u speelt ook de rol van de zoon.

MORTENSEN «Dat had ik liever niet gedaan, maar de geldschieters wilden alleen over de brug komen als ik zelf een rol vertolkte. ‘We willen toch één bekende naam,’ zeiden ze. Ik heb toegezegd: ik had geen zin om er weer een streep door te trekken, zoals 25 jaar geleden.»

HUMO U bent Aragorn uit ‘Lord of the Rings’! Voor iemand met uw status kan het toch niet lastig zijn om geld te vinden?

MORTENSEN «En toch was het zo. Ik snap het wel. De mensen kennen mij wel als Aragorn, maar als regisseur heb ik nog niks bewezen. Ik had zelfs nog nooit een kortfilm gemaakt.

»Achteraf gezien is het geen slechte zaak dat ik pas nu, op late leeftijd, debuteer. Ik heb lang op filmsets kunnen observeren hoe andere cineasten te werk gaan. Peter Weir, David Cronenberg: ik heb het vak geleerd van de besten.»

HUMO Lance Henriksen speelt de rol van de vader. De meeste mensen zullen hem kennen als Bishop, de robot uit ‘Aliens’, of als FBI-profiler Frank Black uit de serie ‘Millennium’. Fantastisch om hem eindelijk eens in de hoofdrol te zien.

MORTENSEN «Op zijn 80ste, na bijrollen in 270 films, zet Lance de vertolking neer waarvoor hij volgens mij zal worden herinnerd. Op vraag van de geldschieters ben ik wel met bekendere acteurs gaan praten, maar echt serieus zijn die gesprekken nooit geworden: ik had mijn zinnen op Lance gezet. Ik voelde dat hij in staat was om een moedige en complexe vertolking neer te zetten, en hij heeft mijn verwachtingen nog overtroffen.»

HUMO In één van de rauwste scènes barst hij los in een smerige tirade tegen zijn cocksucker van een zoon. Had hij geen moeite met die taal?

MORTENSEN «De cocksucker-monoloog vormde een uitdaging, maar hij is er helemaal voor gegaan (lacht). In het begin had hij nochtans zijn twijfels over de rol. ‘Om het echt goed te doen,’ zo zei hij, ‘zal ik in enkele donkere herinneringen uit mijn eigen kindertijd moeten duiken.’ Niet veel mensen weten dat Lance het erg moeilijk heeft gehad in zijn jonge jaren. Hij groeide op in de straten van New York, leed honger, verhuisde van kindertehuis naar kindertehuis en leerde pas lezen en schrijven toen hij 30 was. Zijn vader en zijn moeder waren allebei zware alcoholisten die zich geen zier van hem aantrokken. Hij heeft me gruwelijke verhalen verteld, maar het gekke is dat hij er tegenwoordig ook hard om kan lachen. Vandaag heeft hij zijn verleden verwerkt, maar dat proces heeft vele, vele jaren in beslag genomen.»

HUMO Uw eigen zoon Henry is nu 36. Wat betekent het voor u om vader te zijn?

MORTENSEN «Ik probeer vooral een goed voorbeeld te zijn en hem dingen aan te leren. Hoewel: nu hij in de 30 is, leer ik meer van hém dan hij van mij (lacht). Het belangrijkste in de opvoeding, denk ik, is dat je met een open geest kijkt naar wie je kinderen worden. Mijn zoon is natuurlijk wel mijn eigen vlees en bloed, maar daarnaast is hij ook een individu met een eigen karakter en een eigen kijk op het leven. Ik herken trekken van mij en van zijn moeder in hem, maar het belangrijkste is om te aanvaarden dat hij een zelfstandig persoon is. Hem niet in een mal proberen te gieten, maar hem zichzelf laten zijn. En vervolgens kun je alleen maar hopen dat je relatie met je kind zich kristalliseert in een hechte vriendschap. Ik respecteer Henry, en ik hoop dat hij mij respecteert.»

HUMO Persoonlijk vond ik de relatie tussen uw personage en zijn vriend mooi geschetst. Maar uit sommige hoeken kwam ook kritiek: sommigen vinden het niet kunnen dat een heteroseksuele acteur in de huid kruipt van een homoseksueel personage.

MORTENSEN «Ik heb mijn best gedaan om het homokoppel in de film weer te geven als een doodnormaal gezin: twee mannen die een gezonde relatie hebben met elkaar en samen een dochter grootbrengen. En wat die kritiek betreft: ik ben een acteur. Het behoort tot mijn job en het is mijn passie om in de huid te kruipen van andere mensen. Trouwens: op het filmfestival van San Sebastian kreeg ik de prijs voor het meest authentieke portret van een LGTB-relatie in een film. Dat doet me méér plezier dan alle andere lof samen.»

HUMO Bent u opgelucht dat ‘Falling’ in de bioscoop uitkomt? Sinds de uitbraak van de coronacrisis verhuizen de meeste Amerikaanse films meteen naar de streamingdiensten.

MORTENSEN «Ik ben heel blij, ook voor Lance. Hopelijk blijven de zalen open!

»Ikzelf ben gelukkig gespaard gebleven van het virus, maar enkele van mijn vrienden zijn gestorven. Weet je wat ik bizar vind? Dat het bijna vanzelfsprekend is geworden als er mensen in je kennissenkring besmet raken, ziek worden of zelfs sterven. Als ik vertel dat ik enkele vrienden heb verloren aan corona, dan kijkt niemand daar nog van op. Het hoort er al bij.»

HUMO Welke lessen hebt u uit het voorbije anderhalf jaar getrokken?

MORTENSEN «Dat we banger moeten zijn voor individuen als Trump dan voor corona. Corona zal na verloop van tijd wel weggaan. En hopelijk zullen we er iets van geleerd hebben, want het zal niet de laatste keer zijn dat er een pandemie woedt. Maar de schade die Trump aan de democratische instellingen heeft toegebracht, zou weleens onherstelbaar kunnen zijn. De Verenigde Staten dreigen uiteen te vallen, de democratie dreigt te kapseizen. Het is alle hens aan dek, en niet alleen bij ons: ook in Europa is extreemrechts aan een opmars bezig. In verschillende landen zijn populisten aan de macht die de democratische instellingen uithollen, de vrijheid inperken en de rechtspraak naar hun hand zetten. Dat maakt me bang.

»Die leiders spelen een dubbele rol: ze zijn de pyromaan die de boel in brand steekt, en tegelijk ook de brandweerman die zegt: ‘Ik ben de enige die de brand kan blussen!’ We moeten echt opletten, want voor je het weet, zijn de fascisten opnieuw aan de macht. En wie zegt dat zoiets niet meer kan, wel, die kent zijn geschiedenis niet. Het ís eerder gebeurd, en het zal opnieuw gebeuren. Het fascisme is een pandemie die véél ouder is dan covid, en het is een pandemie die altijd terugkomt.»

HUMO Tot slot: hoe lastig was het om 60 te worden?

MORTENSEN «O, ik heb er niet eens bij stilgestaan. Godzijdank heb ik de goede genen van mijn vader. De enige keren dat ik besef dat ik een dagje ouder word, is wanneer ik ’s avonds zit te lezen en besef dat ik stilaan een leesbril nodig heb. Of wanneer ik moet rennen om de trein te halen, en sneller dan vroeger buiten adem raak. Maar emotioneel voel ik me nog steeds 25. Zal ik nog wat cupcakes laten aanrukken?»