‘Volgens mijn moeder mocht ik dromen wat ik wilde, het zou bij dromen bijven’

Met haar 98ste filmrol na een afwezigheid van elf jaar zou Sophia Loren, 86 inmiddels, zomaar weer in de prijzen kunnen vallen: haar rol van een prostituee op rust in ‘The Life Ahead’ (★★★½), een film van haar zoon Edoardo Ponti, is meer dan Oscarwaardig. Maar van een afscheid in schoonheid of een eerbetoon wil ze niet weten: ‘Acteren is mijn leven. Het is ook het enige wat ik kan. Ik zie geen enkele reden om ermee te stoppen.’

In ‘The Life Ahead’ duikt met tussenpozen een digitale leeuwin op, een vleugje magisch realisme in het 21ste-eeuwse drama, maar er gaat weinig dreiging of exotiek van uit. Het lijkt een tam huisdier naast die andere leeuwin in de film: Sophia Loren. Op haar 86ste lijkt ze op weg naar een Oscar met haar verbluffende vertolking van Madame Rosa, een Holocaustoverlever en gewezen sekswerkster in een kuststad in Zuid-Italië. Ze baat er een pension uit voor kinderen van prostituees, en ontfermt zich over het Senegalese weesje Momo (Ibrahima Gueye), dat in de criminaliteit dreigt te verzeilen. Sophia Loren schrijdt door haast elk beeld, de grijze haren los om het hoofd, met opvallende, schitterende oorringen.

‘The Life Ahead’ is gebaseerd op de roman ‘La vie devant soi’ van Romain Gary – dat boek is overigens al eens verfilmd in 1977 door Moshé Mizrahi, met Simone Signoret in de hoofdrol; zij kreeg er een César voor, en de prent won de Oscar voor Beste Buitenlandse Film. Nu zat Sophia Lorens zoon Edoardo Ponti in de regiestoel, en hij gaf zijn moeder alle ruimte om haar veelzijdige talent te etaleren. Onvermijdelijk roept Madame Rosa herinneringen op aan de strijdlustige personages die ze in haar gloriedagen heeft gespeeld in films als ‘Yesterday, Today and Tomorrow’ (1963) en ‘Marriage Italian Style’ (1964). ‘Eigenlijk verandert er niet zoveel,’ zegt ze. ‘Het lichaam verandert, maar de geest niet.’

De film had in Rome in première moeten gaan, maar toen brak de coronacrisis uit. Nu geeft ze interviews vanuit haar woonkamer in Genève. Moeder en zoon zitten zij aan zij, en ook in Zwitserland is het herfstweer mild te noemen: de grote deuren naar de tuin staan open. De Zoomverbinding is korrelig, en soms bevriest het beeld. Edoardo Ponti vindt het allemaal best amusant, maar zijn moeder is op het randje van geërgerd: geef haar maar de ceremoniële grandeur van de rode loper.

– Uw zoon heeft de locatie van de roman verplaatst van Parijs naar Bari, maar had het niet net zo goed Pozzuoli kunnen zijn, het stadje waar u bent geboren?

SOPHIA LOREN «Ja, in zekere zin wel. Maar Pozzuoli is iets van het verleden. Ik woonde daar tijdens de oorlog, dus je kunt het onmogelijk vergelijken. Toen hadden we niets: het was oorlog, iedereen had honger. Alles en iedereen was tegen ons. Elke dag kon je laatste zijn.»

Sophia Loren is in armoede opgegroeid als een buitenechtelijk kind in het door de oorlog verscheurde, katholieke Italië, maar net als in haar gloriejaren als filmster is het vaak moeilijk om de fictie van de feiten te scheiden. Algemeen wordt aangenomen dat de hitsingle ‘Where Do You Go to My Lovely’ van Peter Sarstedt uit de jaren 60, over in lompen geklede kinderen in de achterbuurten van Napels, over haar gaat, ook al bezwoer Sarstedt dat hij haar niet voor ogen had. Een andere anekdote luidt dat haar moeder ooit water uit de radiator van de auto tapte om haar dochtertje te drinken te geven. Een prachtig verhaaltje, maar het is compleet uit de lucht gegrepen.

LOREN «Nee, nee, nee! Welke auto? We hadden toen geen auto.»

Haar moeder, Romilda Villani, had zelf aspiraties om het als actrice te maken. Ze won een Greta Garbo-lookalikewedstrijd, en had in Hollywood aan de slag gekund als stand-in, maar ze had toen al twee kinderen en geen rooie duit: haar onbetrouwbare minnaar, een rijkeluiszoon en de vader van haar dochters, was ervandoor gegaan. Dus bleef Romilda in Napels en was het Sophia die haar dromen waarmaakte.

LOREN «Maar het was moeilijk om tot haar gevoelswereld door te dringen. Die zat diep vanbinnen, en ik speelde er wel een rol in, maar niet zo’n aangename. We hadden geen innige band. Maar tijdens de opnames van ‘The Life Ahead’ ben ik akelig dicht bij haar gekomen, denk ik. Ook Madame Rosa is een voorstander van de harde aanpak, maar ze loopt net zo goed over van liefde, zij het op een ruwe manier.»

EDOARDO PONTI «Wat ik me vooral herinner van mijn grootmoeder, was haar veerkracht, en de combinatie van kwetsbaarheid en sterkte, kwaliteiten die mijn moeder met haar gemeen heeft. Ze straalde veel waardigheid uit in alles wat ze deed en in hoe ze zich gedroeg. Ook haar vitaliteit is me bijgebleven, zelfs toen ze al 80 was. Ze was tijdloos en tegelijk in zekere zin sexy.»

– Een amateurpsycholoog zou geneigd zijn uw carrière als de verwezenlijking van de droom van uw moeder te zien.

LOREN «Daar klopt niets van. Als iemand me heeft gemotiveerd, dan wel mijn vader. Ik verlangde naar een veilig en onbekommerd leven zonder geldzorgen. Ik wilde in de kringen verkeren waarin mijn vader vertoefde. Ik wilde begrijpen hoe het was om te leven zoals hij had geleefd als rijkeluiszoon. Ik wilde verklaringen. Ik wilde antwoorden. (Haalt de schouders op) Maar ik ben nergens geraakt.»

Dat is echter relatief. Bij de verkiezing van Miss Italië in 1950 ontmoette de 15 jaar oude Sophia de filmproducent Carlo Ponti, op dat moment 37 jaar en twee jaar jonger dan haar moeder. Vier jaar later zouden Sophia en Carlo minnaars worden. Het is verleidelijk om aan te nemen dat ze Ponti als de beschermer zag naar wie ze verlangde, maar dat ontkent ze ten stelligste.

LOREN «Ik hou niet van het woord ‘beschermer’. Hij geloofde in mij, dat wel.»

Het was nochtans Carlo Ponti die haar artiestennaam veranderde van Sofia Lazzaro in Sophia Loren, en die haar imago kneedde. Hij verdedigde haar tegen Hollywoodbonzen die haar neus te groot en haar lippen te vol vonden en die, in hun poging om haar als ‘de Italiaanse Marilyn Monroe’ te verkopen, beide actrices oneer aandeden. Het was ook Carlo Ponti die haar hielp haar carrière uit te tekenen. Overal waar ze op de filmset verscheen, leek ze van een andere planeet te komen: ze was adembenemend en veelzijdig, en voelde zich even comfortabel in een beladen melodrama als in een lichte komedie. In korte tijd was haar leven grondig veranderd, maar Sophia Loren bleef er verbazend nuchter bij: ze wist vanwaar ze kwam, en na haar harde jeugd kon het alleen maar beter gaan, vond ze.

– Uw moeder moet toen vast in de war zijn geweest.

LOREN «In het begin helemaal niet. Ze dacht dat ik nooit succes zou kennen, maar ze had het bij het verkeerde eind. Later begon ze te geloven dat het toch nog wat kon worden met mij, maar wel met het grootste voorbehoud. Volgens haar mocht ik dromen wat ik wilde, het zou bij dromen blijven. Zij geloofde niet in dromen.»

– Het probleem was misschien dat u zo enthousiast was in uw jacht op succes dat uw moeder begon te vrezen voor uw veiligheid en uw mentale gezondheid.

LOREN «Ik denk dat ze misschien bang was dat ik in een wereld zou belanden waar ik niet thuishoorde. En in zekere zin had ze gelijk.»

AMBACHTSLUI

Eind jaren 50 tekende Sophia Loren een contract bij Paramount Pictures in Hollywood: een cruciale gebeurtenis, haar grote doorbraak leek nabij. Maar het werd een woelige periode. Carlo Ponti was even uit beeld en Sophia had een relatie met Cary Grant. De vonk was overgeslagen op de set van ‘The Pride and the Passion’ (1957), maar tijdens de opnames van ‘Houseboat’, een jaar later, was de passie alweer zoek. Sophia Loren beleefde nu wel haar droom en het geld stroomde binnen, maar ze ervoer het als één grote chaos: niets was wat het leek. Ze reeg de rollen in B-films aaneen, ook al stond ze tegenover legendes als Charlton Heston, Paul Newman en Clark Gable. Tegenspelers als Marlon Brando en Peter Sellers dongen naar haar hand, maar Sophia Loren zat met haar gedachten vooral elders.

LOREN «Eigenlijk was Hollywood niet meer dan een zijsprong, een leuk avontuurtje dat niet lang kon duren. Ja, ik had graag Engels geleerd en mensen leren kennen in Amerika, maar ik was toen zo goed als verloofd met Carlo. En trouwen en kinderen krijgen, daar droomde ik óók van.»

– Daar zal uw zoon vast niet rouwig om geweest zijn.

PONTI «Wel, ik ben erg dankbaar dat ze naar Italië is teruggekeerd en met mijn vader is getrouwd. Anders was ik er niet geweest (lacht).»

– Wat deed u Italië boven Hollywood verkiezen, en Ponti boven Grant?

LOREN «Ik was verliefd op Carlo. Ik wilde mijn leven met hem delen. We hebben het een periode moeilijk gehad, er is één en ander tussengekomen, maar mijn leven moest ik aan de zijde van Carlo doorbrengen, niet bij Cary Grant.»

PONTI «Mijn moeder is altijd verknocht geweest aan haar roots. Ik begrijp haar keuze om terug naar mijn vader te gaan, want hij stond voor alles wat ze kende, en voor het land waar ze van hield. Hij was een man van wie ze de emotionele taal begreep.»

– Mevrouw Loren, u hebt zichzelf altijd omschreven als een Napolitaanse, een Italiaanse bent u pas op de tweede plaats. Wat is het verschil?

LOREN (lacht luid) «Weet jij dat niet? Ach, het zou veel te lang duren om dat uit te leggen. Napels is zo vitaal. Het gaat over muziek en dansen. Lees eerst alle boeken over Napels en stel je vraag dan nog eens.»

Dat ze de juiste keuze heeft gemaakt, bewijst haar carrière: Europa bleek een veel vruchtbaardere bodem voor haar talenten. In 1962 won ze de Oscar voor Beste Actrice voor haar rol in het oorlogsdrama ‘La ciociara’, van de neorealistische regisseur Vittorio De Sica. Loren speelt daarin Cesira, een weduwe met een dochtertje die een winkeltje openhoudt tijdens de Tweede Wereldoorlog. De moeder verkeert voortdurend in moeilijkheden, en staat symbool voor de Italiaanse vastberadenheid en veerkracht. Bijna zes decennia later is die film nog altijd haar favoriet. Het is niet moeilijk om een rode draad te zien van Cesira over Filumena in ‘Marriage Italian Style’ en Giovanna in ‘Sunflower’ naar Madame Rosa in ‘The Life Ahead’.

Ook op persoonlijk vlak bleek de terugkeer naar haar vaderland de juiste keuze. Sophia Loren en Carlo Ponti bleven samen tot zijn dood in 2007.

PONTI «Toen ik opgroeide, zag ik mijn ouders nooit als een sterrenkoppel. Bij ons thuis was de glamour en het sterrendom ver weg. Het ging altijd om het vak. Meer dan wat ook waren mijn ouders vooral ambachtslui. Ze waren eigenlijk net een stel Italiaanse schoenmakers.»

Vandaag, via Zoom, komt Sophia Loren niet over als een doorsnee schoenlapper. Ze klinkt gedecideerd en dominant. ‘The Life Ahead’ is haar eerste film in meer dan tien jaar, maar ze steigert bij de suggestie dat het weleens haar comeback zou kunnen zijn, of een ultiem eerbetoon.

LOREN «Acteren is mijn leven. Het is ook het enige wat ik kan. Ik zie geen enkele reden om ermee te stoppen. Sophia for ever (glimlacht).»

– Hebt u zich ooit verloren gevoeld, of overvallen door twijfel?

LOREN «Ja, nu en dan wel. Maar dan zeg ik tegen mezelf: ‘Zwijg. Wees sterk. Ga door en blijf proberen.’ Soms maak je fouten, en soms win je. En ja, ik heb weleens fouten gemaakt, maar toch heb ik gewonnen.»

© The Guardian
‘The Life Ahead’ is nu te zien op Netflix.