Waarom haten wij? 'Bonobo's, neonazi's en sociale media: ons onderzoek was heel grondig'

Waarom haat de mens? Waarom zijn we al evenzeer in staat tot liefde en kameraadschap als tot uitsluiting, moord en genocide? Sinds kort probeert Discovery Channel een antwoord te vinden op die vragen, in de zesdelige documentairereeks ‘Why We Hate’. Steven Spielberg, die sinds ‘Schindler’s List’ volop strijdt tegen intolerantie, Alex Gibney en de veelgeprezen regisseur Geeta Gandbhir proberen de lelijke kantjes van de mens te verklaren.

GEETA GANDBHIR «Haat is niet nieuw. Kijk maar naar het nazisme in Duitsland, de genocide in Rwanda of de bloederige heerschappij van Pol Pot in Cambodja. In Myanmar worden Rohingya nog steeds vermoord en vernederd zonder dat de staat ingrijpt. Het gebeurt keer op keer: de meerderheid vindt altijd wel een andere groep schuldig aan al het slechte in de wereld. Er ontstaat een wij-zij-denken. De zondebok verliest al snel z’n menselijkheid, waardoor het aanvaardbaar wordt om hen te schaden. Leiders gebruiken haat als een middel om de macht te behouden.»

– Hoe begin je aan het formuleren van een antwoord op de vraag: waarom haten wij?

GANDBHIR «We hebben anderhalf jaar onderzoek gevoerd en hebben het onderwerp vanuit alle mogelijke hoeken bekeken. We doken in de geschiedenisboeken en bestudeerden zelfs de conflicten die chimpansees en bonobo’s hadden. En we spraken met mensen zoals Frank Meeink: een Amerikaan die op zijn 17de een uitgesproken neonazi was geworden. Het duurde niet lang vooraleer hij in de gevangenis belandde en dat veranderde zijn leven. Hij ontmoette er Afro-Amerikanen. Ze voetbalden samen en hij kreeg respect voor hen. Frank bezoekt tegenwoordig scholen om te vertellen over zijn openbaring, over hoe hij van haat naar vriendschap is gegaan.»

– Dankzij het internet staan we meer in verbinding met elkaar dan ooit tevoren. Is er minder ruimte voor haat in onze gedigitaliseerde wereld?

GANDBHIR «Ja, we kunnen gevoelens, berichten en foto’s delen met personen aan de andere kant van de wereld. Maar er zijn valkuilen. We worden dag en nacht overweldigd met informatie, en het is moeilijk om uit te maken wat waar is en wat niet. Mensen weten niet meer wat ze moeten geloven en plooien zich daarom terug op hun dichte omgeving. Zo geraken we vervreemd van iedereen die niet in dezelfde bubbel leeft.»

– ‘Haat kan niet bestreden worden met haat, alleen met liefde,’ zo zei Martin Luther King. Wat kan een mens volgens jullie onderzoek doen om zich van de duisternis af te keren?

GANDBHIR «We moeten de kiemen voor haat, zoals armoede en ongelijkheid, zoveel mogelijk bestrijden. En ook kritisch naar onszelf kijken. Als we begrijpen hoe we worden gemanipuleerd door populistische machtshebbers, kunnen we dat ook tegengaan. Want het volk verkiest zijn leiders: wij moeten waakzaam zijn over wie we aan de macht helpen. De moeilijkheid? De mens is een kuddedier dat graag de meerderheid volgt. We moeten desondanks de verantwoordelijkheid nemen voor onze eigen daden. ‘Why We Hate’ is geen pessimistische reeks. We geloven dat verantwoordelijkheid en begrip de eerste stappen vormen naar een mooiere wereld.»