‘Waco: American Apocalypse’: een true crime-serie op Netflix waarvan we wilden dat ze langer was

Tenzij hij alsnog gearresteerd wordt, houdt Donald Trump dit weekend zijn eerste rally om zijn kandidatuur voor de presidentsverkiezingen van 2024 kracht bij te zetten. Dat gebeurt in Waco, een stad in Texas van zowat 140.000 mensen, en die locatie is niet toevallig: de plek staat namelijk symbool voor het wantrouwen over de ‘deep state’ dat Trump zo graag aanwakkert bij zijn aanhangers, een sentiment dat terug te voeren is op het bloedbad dat zich er dertig jaar geleden voltrok. De nieuwe driedelige true crime-reeks ‘Waco: American Apocalypse’ diept dat drama vakkundig uit.

Op 28 februari 1993 trekken agenten van de afdeling Alcohol, Tobacco and Firearms met een huiszoekingsbevel onder de arm naar een grote boerderij op Mount Carmel, een heuvel in de buurt van Waco. In het gebouw woont een religieuze sekte onder leiding van David Koresh, die zichzelf beschouwt als de reïncarnatie van Christus zelve en over wie onverkwikkelijke verhalen over kindermisbruik de ronde doen. Die zijn echter niet de reden waarom de politie een kijkje gaat nemen op de ranch: de Branch Davidians, zoals de groepering zichzelf noemt, heeft ook een uitgebreid wapenarsenaal en een deel daarvan zou illegaal zijn geproduceerd of aangekocht.

De ATF-agenten willen het liefst onaangekondigd binnenvallen maar wanneer een volgeling die als postbode in Waco werkt toevallig een journalist tegen het lijf loopt, valt het verrassingseffect weg. De politie zet haar plan toch door, wordt beschoten en alles mondt uit in het grootste vuurgevecht in de Amerikaanse geschiedenis sinds de burgeroorlog. Er vallen tien slachtoffers: vier agenten en zes sekteleden. Maar dat is nog niets vergeleken met wat zich vijftig dagen later voltrekt, op 19 april. Nadat de FBI het boerderij wekenlang heeft afgesloten van de buitenwereld en onderhandelaars hebben geprobeerd Koresh ervan te overtuigen om zich over te geven, vuurt men traangas af. De bedoeling is om de bewoners naar buiten te dwingen maar er breekt een grote brand uit en 76 sekteleden - onder wie Koresh, twee zwangere vrouwen en 25 kinderen - sterven in de vlammen.

Over wat er precies gebeurd is in Waco bestaan tot op vandaag twee grote vragen: wie heeft er die ochtend eind februari het eerste schot gelost en hoe is in april de brand ontstaan? Heeft de sekte die zelf aangestoken, als onderdeel van een collectieve zelfmoord, of heeft de politie het vuur veroorzaakt? Dat er nooit een sluitend antwoord is gevonden, heeft geleid tot allerlei complottheorieën, vooral onder extreemrechts. Daar ziet men in Waco het bewijs dat de Amerikaanse staat erop uit is om twee fundamentele vrijheden van de burgers - religie en wapenbezit - in te perken, te allen prijze. Tijdens de belegering in 1993 waren Koresh en co. in die kringen ook al halve helden. Een van de mensen die in Waco kwamen protesteren tegen de politie was bijvoorbeeld Timothy McVeigh, de terrorist die in 1995 een overheidsgebouw in Oklahoma opblies. De datum van die aanslag waarbij 168 mensen stierven: 19 april.

‘Waco: American Apocalypse’ zal allicht niemand die de complottheorieën aanhangt van het tegendeel overtuigen: de twee hamvragen worden hier namelijk ook niet opgelost. Toch geven de drie afleveringen een beter zicht op hoe het zo fout is kunnen aflopen. Aan de kant van de overheid lag er geen sinister plan om rechten in te perken aan de basis van de vele misstappen, maar eerder een gebrek aan communicatie, amateurisme en onderling wantrouwen. Toen de FBI de zaak overnam na de dood van de vier agenten, volgde men daar twee sporen. Onderhandelaars probeerde zoveel mogelijk mensen, vooral kinderen, uit de boerderij te krijgen, en hielden ook contact met Koresh. Tegelijk stond er een legertje zwaarbewapende special forces klaar, duidelijk ‘trigger happy’ om de criminelen die hun collega’s hadden vermoord te arresteren.

Van bij de start leefden de twee afdelingen op gespannen voet en ze liepen elkaar ook meermaals in de weg. Toen één sektelid naar buiten kwam om haar zoontje terug te zien, werd ze bijvoorbeeld meteen voor de camera’s geboeid en weggevoerd, tegen de zin van de onderhandelaars die vreesden dat de anderen zo minder geneigd zouden zijn om zich over te geven. Soms was er zelfs bijna sprake van sabotage: nadat er na lange gesprekken nog enkele Branch Davidians de ranch verlieten, reden de special forces met zware tanks over alle geparkeerde auto’s van de sekte heen, als om te tonen wie er de baas bleef. Ook de media-aandacht voor de belegering - zo goed als live te volgen op de Amerikaanse tv - speelde een nefaste rol, zeker toen alles bleef aanslepen. De noodlottige beslissing om traangas te gebruiken werd minstens voor een deel ingegeven door de angst om zwak over te komen.

Tegelijk toont de serie dat een onderhandelde oplossing zelfs met de beste bedoelingen wellicht onmogelijk was geweest. De schokkendste getuigenissen komen namelijk niet van ex-agenten maar van enkele ex-sekteleden die het drama hebben overleefd. Zij schatten de kans dat Koresh en de rest zich destijds vrijwillig hadden overgegeven erg laag in - ‘ze hadden ons zelfs mogen bombarderen’, zegt iemand - en lijken het zelfs spijtig te vinden dat zij niet net als de anderen konden ‘sterven voor God’. Dertig jaar na dato komt bij hen ook nog steeds geen onvertogen woord over hun Messias over de lippen. Eén vrouw praat het feit dat Koresh minderjarigen misbruikte goed met de stelling dat ‘meisjes in ons geloofssysteem vanaf hun 12e volwassen waren’; ze getuigt ook uitgebreid over de eerste keer dat ze met de grote leider naar bed ging en dankzij David ‘met God alleen kon zijn’.

De voornaamste kritiek op ‘Waco: American Apocalypse’ is dat de reeks de ondertitel niet echt waarmaakt. Het verhaal stopt vlak na de verwoestende brand en behalve een verwijzing naar de aanslag van McVeigh twee jaar later wordt er niet ingegaan op de wonden die de gebeurtenissen in de Amerikaanse samenleving hebben geslagen. Een extra aflevering over de verdeeldheid bij de publieke opinie over Waco en over het nationale trauma dat zo groot is dat Trump het vandaag nog altijd kan misbruiken voor politieke doeleinden, had perfect gekund. Een true crime-serie op Netflix waarvan ik wou dat ze langer was: dat moet toch ook alweer een hele tijd geleden zijn.