Tussen Hoek van Holland en Nice liggen, als je niet met de auto bent, 2.000 kilometer. Een heroïsche wandeltocht is het, een onderneming waarvoor je je verlofdagen wilt opsparen, dwars door de wildste schoonheid van vooral Frankrijk. Als je tenminste de wit-rode markeringen van het routepad GR5 niet uit het oog verliest, want dan ben je het haasje, en dus een mogelijk slachtoffer van de buizerd. Misschien kunt u Violet Braeckman (23) als gids charteren. De actrice kent de weg, nu ze Zoë speelt in 'GR5', de nieuwe fictiereeks op Eén.
GR5 Eén, zondag 22 maart, 20.50
'GR5' is het nieuwe broedsel van de onvolprezen Jan Matthys ('Quiz Me Quick', 'In Vlaamse velden'). Hij regisseerde het verhaal van vier vrienden (gespeeld door Violet Braeckman, Laurian Callebaut, Saïd Boumazoughe en Boris Van Severen) die de tocht maken om hun vriendin Lisa te gedenken - zij verdween toen ze het routepad in haar eentje stapte.
VIOLET BRAECKMAN «Het was een héél bijzondere reis. We hebben ze afgelegd zoals de personages dat doen, en hebben alles dus in chronologische volgorde opgenomen. Daar zal wel een praktische reden voor bestaan hebben, maar voor ons - de acteurs - voelde het als de enige manier om het geloofwaardig te kunnen spelen. De grote ontknoping, in de laatste aflevering, krijg je in Nice. Daar ga ik uiteraard niets over verklappen, maar ik zou geen idéé hebben gehad hoe ik die scène moest spelen als we niet effectief die reis achter de rug hadden.»
HUMO In 'GR5' ben je Zoë, een jonge vrouw die een zeker ennui uitstraalt.
BRAECKMAN «Toen ik het scenario voor het eerst las, dacht ik dat ze héél ver van me af stond. Maar tijdens de reis werd de kloof gedicht, en na verloop van tijd viel ik zelfs helemaal samen met mijn personage. Op het einde zei één van de chauffeurs van de crew me dat hij niet meer kon uitmaken wie hij precies in zijn camionette had - Zoë of Violet.»
HUMO Wie was er dan onderweg veranderd? Jij of je personage?
BRAECKMAN «Allebei, denk ik. Doordat we na een draaidag nooit naar huis gingen, en ik dus niet van het verhaal en mijn personage weg kon, leerde ik Zoë begrijpen, en zag ik de raakpunten.
»De onderlinge relaties van de acteurs werden na een poos ook een haast perfecte spiegel van die van de personages.»
HUMO Geef eens een voorbeeld?
BRAECKMAN «Boris en ik kennen elkaar van vroeger, maar we hadden elkaar lange tijd niet meer gezien. In de reeks zie je een onuitgesproken zielsverwantschap tussen onze twee personages - ze begrijpen elke oogopslag en elk nerveus handgebaartje van elkaar. Dat was precíés hetzelfde als wat er tijdens de opnames tussen Boris en mij speelde.»
HUMO Het is een romantisch idee, zo'n lange trektocht met een groepje vrienden. Maar de mogelijkheid dat onderweg zo'n vriendschap begint te stotteren, lijkt me niet denkbeeldig.
BRAECKMAN «We zijn weken samen onderweg geweest - Boris, Saïd, Laurian, de crew en ik. We werkten samen, kookten samen, aten samen en sliepen samen. Dan kun je je niet verbergen - niet voor de anderen, maar ook niet voor jezelf.
»Ergens halverwege de opnames verbleven we twee weken in een dorpje op een berg. Er was geen wifi, het weer was druilerig, de buitenwereld had opgehouden te bestaan. Dan zit je héél dicht bij elkaar, hè. Ik herinner me een nacht waarin Boris, Saïd en ik in ons vakantiehuisje aankwamen, en begonnen te praten. Echt praten, bedoel ik dan - we gooiden onverbloemd op tafel wat we van elkaar vonden. Dat was pittig, maar het kón - want we zagen elkaar intussen zo graag dat er niks bleef hangen.»
HUMO Naar verluidt woog je rugzak op het einde van de reis zowat een halve ton.
BRAECKMAN «Schuldig! Ik verzamelde overal - eerst onbewust, later bewust - herinneringen: schelpen uit Hoek van Holland, roze stenen uit de Jura, de keitjes van het strand van Nice... Dat is typisch gedrag op zo'n lange, intense reis: je sprokkelt kleine symbolen bij elkaar, als voorbereiding op de weemoed die je daarna zal overvallen. Je hebt zoveel gedacht en zoveel gevoeld onderweg, en je wilt niet dat dat allemaal vervaagt zodra je thuis bent en het gewone leven weer inbreekt. Het is slechts een souvenir, zo'n stomme steen, maar je houdt er wel dat intense avontuur iets langer mee vast.»
HUMO Meer nog dan door die typische wit-rode markeringen die de weg aanduiden, laten de personages in 'GR5' zich leiden door het dagboek van hun vermiste vriendin.
BRAECKMAN «Ik vond het ontroerend dat het dagboek vollédig was. Dat de scenaristen dus niet gewoon de passages hadden uitgeschreven die in de reeks aan bod komen, maar dat ze er echt een volwaardig verslag van gemaakt hadden.
»Zodra we aan de voet van de Alpen stonden, ben ik zelf ook veel beginnen te schrijven. We verbleven vaak in skidorpen, maar het was zomer, dus oogden ze triest en desolaat - de perfecte plekken voor melancholische bespiegelingen (lacht). Het werd uiteindelijk een verzameling gedachten, iets tussen een dagboek en een reisverslag, en dat heb ik later naar Jan Matthys gestuurd. Ik wilde hem duidelijk maken hoe gelukkig 'GR5' mij heeft gemaakt.»
LUSTOBJECT
HUMO Het zijn jonge en onbekende acteurs die de zondagavond van Eén zullen innemen.
BRAECKMAN «Leuk, hè? Daarmee onderscheidt de reeks zich echt.»
HUMO Met je 23 jaar ben jij de jongste van de groep.
BRAECKMAN «Ook in mijn dagelijks leven ben ik vaak omringd door mensen die net iets ouder zijn. Ik merk dat de dertigerjaren - net zoals bij de personages in 'GR5', trouwens - vaak een kantelpunt betekenen. Een deel van mijn omgeving kiest een duidelijke weg, en begint aan kinderen. Een ander deel blaast de dingen net op, en gaat toch nog op zoek naar iets anders. 'GR5' heeft me geleerd dat beide opties goed zijn. Dat je jezelf geen druk hoeft op te leggen: als twintiger kun je ervoor kiezen om je leven in een definitieve plooi te leggen, maar net zo goed kun je de speeltijd nog wat laten duren.»
HUMO Hoe verwant voel jij je met je leeftijdsgenoten? Opereert jouw generatie onder één vlag?
BRAECKMAN «De lichting acteurs die nu afstudeert, kan niet anders dan zich verbonden voelen: de Vlaamse regering heeft net onze toekomst geschrapt. De aanslag op de projectsubsidies is een bittere ontgoocheling. Maar tegelijk wakkert die beslissing een gigantische strijdlust aan.
»Daarnaast is emancipatie hét thema voor mijn generatie. Ik las onlangs een gedachte over #MeToo waar ik me helemaal in kon vinden: 'Het gaat niet over man versus vrouw, het gaat over dominant versus gedomineerd.' Voilà! De revolutie gaat niet over het verschil tussen de seksen, wel over het verschil tussen mensen die hun ideeën opleggen, en mensen die opstaan en fuck you zeggen.»
HUMO Emancipatie, noem je het. Niet feminisme?
BRAECKMAN «Terwijl het dat natuurlijk wel is. Maar drop de term feminisme in een conversatie, en er wordt meteen met de ogen gerold. Er zijn mensen die het al beu zijn. Terwijl we ocharme honderd jaar bezig zijn: we zijn nog maar net begonnen!»
HUMO Wat betekent feminisme concreet voor jou?
BRAECKMAN «Dat ik heel zorgvuldig mijn projecten selecteer. Ik weiger rollen in stukken of series die geschreven worden binnen het oude, beklemmende sjabloon van de witte, heteroseksuele man. Ik speel niet in fictie waarin vrouwen een louter onderdanige rol hebben, en alleen maar twijfelende meisjes zijn die wachten tot iemand hun de weg wijst. Je kunt het je als maker niet meer veroorloven om dat beeld op te dringen.»
HUMO Daarmee verplicht je de schrijvers en regisseurs van fictie tot engagement: tonen hoe de werkelijkheid er zou kunnen uitzien. Wat is er mis met het tonen van de huidige, reële werkelijkheid?
BRAECKMAN «Ik vind dat een saaie, makkelijke, misschien zelfs wat laffe benadering. (Denkt na) Het is wel een interessante vraag: moet fictie ons laten zien hoe het is, of hoe het zou moeten zijn? Er valt best wel iets te zeggen voor de eerste optie, maar ik kies heel overtuigd voor de tweede. Omdat je anders niets signaleert: als je gewoon de werkelijkheid beschrijft, worden kijkers in hun realiteit bevestigd, en zullen ze dat wat scheef zit als normaal blijven beschouwen.
»Ik liep in Nederland stage bij het Nationale Theater, en we speelden een 19de-eeuws stuk van Anton Tsjechov dat héél misogyn is. Het gaat over eugenetica (wetenschappelijk onderzoek om het DNA van het menselijk ras te verbeteren, red.) en ik had de vrouwelijke hoofdrol - maar ik had aanzienlijk minder tekst dan de mannelijke rollen, en moest de heren gezellig dienstbaar over eugenetica laten praten. Samen met Jacqueline Blom, een gerespecteerde Nederlandse actrice, ging ik dwarsliggen. Onze rollen moesten aangepast worden aan de 21ste eeuw, zeiden wij, de vrouwen moesten méépraten in plaats van meelijwekkende anekdotes te zijn. Waarop we van de maker een rauw antwoord kregen: 'Sorry, de dingen zijn nu eenmaal zoals ze zijn: jullie zitten hier te praten, en ondertussen heb ik me jullie al drie keer naakt ingebeeld.'»
HUMO Nou.
BRAECKMAN «Precies. Vrouwen zijn objecten, geen volwaardige gesprekspartners: net dat wat we wilden bestrijden, kregen we in het gezicht gekletst.»
DE BITCH EN DE HOER
HUMO Denk je dat die regisseur dat méénde?
BRAECKMAN «Ik geloof dat zijn woorden ergens op een kruispunt van humor, provocatie en rauwe eerlijkheid zaten. Dat laatste apprecieer ik zelfs: het is goed dat mannen eerlijk zeggen dat ze ook maar een speelbal zijn van driften waar ze niet om gevraagd hebben. Alleen: je daar bezadigd bij neerleggen, dat vind ik te makkelijk.
»Het gaat voor alle duidelijkheid niet om tuttigheid, hè - ik ben zelf het tegendeel van preuts. Het gaat om: niet alléén een lichaam zijn.»
HUMO Dat onderschrijf ik - witte heteroman, stilaan naar corpulentie neigend - helemaal. Maar, wanneer ik op straat een mij onbekende vrouw kruis, weet ik niet of ze lief, intelligent, geestig en supporter van KV Mechelen is. Haar lichaam is op dat moment het enige dat ik ken. Moet ik me dan schamen als ik in die paar seconden denk: mooie vrouw, misschien is het wel heerlijk vrijen met haar - en haar dus reduceer tot haar lichaam?
BRAECKMAN «Natuurlijk niet! Dat is het eeuwige spel, dat is onze natuur die spreekt. En vrouwen doen dat ook. Ik zit hier al een hele tijd te denken: nou, die man ziet er best fuckable uit.»
HUMO (Bloost) Zó blij dat er toch nog een markt is voor beginnende corpulentie.
BRAECKMAN «Ik heb het over de man aan het tafeltje áchter je, Jeroen.
»Maar dus: natuurlijk zijn we voortdurend aan het beslissen of we iemand bloedgeil dan wel ontgoochelend afstotelijk vinden. Maar zodra je een relatie hebt met iemand - of die nu praktisch, professioneel, vriendschappelijk of romantisch van aard is - heb je wel de plicht om die andere persoon in zijn volledigheid te zien. Als de natuur jou dicteert dat je me tijdens een gesprek naakt voorstelt, dan is dat niet jouw schuld. Maar het is wél jouw schuld als je het daar vervolgens bij laat - als je die drift gebruikt als alibi om scheve machtsverhoudingen niet in vraag te stellen.»
HUMO Na dat ontgoochelende antwoord van de theater-maker heb je samen met Jacqueline Blom een podcast gemaakt.
BRAECKMAN «Ja: 'De bitch en de hoer'. Het stuk van Tsjechov werd uiteindelijk gespeeld zonder rekening te houden met onze opmerkingen, en daarom zochten we een ander kanaal om ons ongenoegen te ventileren. Die podcast gaat over meer dan dat ene geval. Veel stukken uit de canon worden niet vertaald naar deze tijd. Neem nu 'Hamlet': in zoveel bewerkingen is Ophelia nog altijd een jong, afhankelijk meisje dat zelfmoord pleegt, en Gertrude een ouwe bitch die tevergeefs de macht probeert te grijpen. Het kan toch niet zo moeilijk zijn om die stukken een hedendaagse geladenheid te geven?
»In de eerste aflevering van die podcast hoor je mij zoeken en twijfelen. Is het wel aan mij om de dingen zo luid in vraag te stellen? Overdrijf ik misschien, stel ik me aan? Dat getwijfel is onderdeel van het probleem - de kleine schaamte die je voelt wanneer je iets aanklaagt dat fundamenteel niet lekker zit. Terwijl het zo belangrijk is dat mensen zich uitspreken, zelfs al hollen ze zichzelf daarmee voorbij.
»Ik hou van mensen die niet bang zijn om iets fouts te zeggen. Tijdens de opnames van 'GR5' kon ik uitstekend discussiëren met Saïd. Vaak stonden we lijnrecht tegenover elkaar, zonder dat dat enig probleem vormde - want we vertrouwen elkaar. Toen het over kinderen ging, bijvoorbeeld: hij vindt het egoïstisch als mensen er géén willen. Terwijl in mijn ogen ook iets voor het omgekeerde te zeggen valt: een kind op de wereld zetten kan een daad van extreem egoïsme zijn. We kwamen niet tot een compromis, maar we hadden elkaar wel gehoord. Dat is waardevol, want natuurlijk besef ik dat ik gevangen zit in een luchtbel - ik zit in een wereld van creatieve mensen die er vaak een vergelijkbaar wereldbeeld op nahouden. Terwijl er out there vast een hoop mensen zijn die fundamenteel anders denken. Af en toe iemand tegenkomen die het grondig oneens is met mij: daar heb ik iets aan.»
HUMO Kijk ik even naar je stamboom, dan lijkt het me geen toeval dat je een vrouw bent die haar trots niet haalt uit het serveren van een perfect gekruide broccolipuree.
BRAECKMAN «Het zijn goeie, straffe persoonlijkheden die me hebben opgevoed, ja - vrouwen die me een voorbeeld gaven zonder dat ooit zo te benoemen. Mijn grootmoeder - de mama van mijn mama - was indertijd een studente van Herman Teirlinck. Ze heeft nog samengespeeld met Julien Schoenaerts. Een echte acteercarrière is er niet van gekomen, maar de liefde voor mooie fictie is nooit gesleten. Ze is 81 nu, en heeft nog altijd een abonnement op de opera. Dan maakt ze zich druk: 'Als het zo voortgaat, met al die naakte acteurs op de scène, heeft ons Inge straks geen werk meer.' (Glimlacht) Ons Inge, dat is mijn moeder - ze is styliste in de film- en theaterwereld. En als ik mijn grootmoeder dan antwoord dat ze toch telkens weer haar abonnement verlengt, zegt ze: 'Ja, natuurlijk! Zo zie ik nog eens iets, hè!'
»Ze fitnest nog altijd, en toen haar trainer - een twintiger - zich er onlangs over beklaagde dat hij er zo jong uitziet en daardoor geen lief vindt, knikte ze instemmend: 'Ik ken dat, jongen. Ik zie er ook jonger uit dan ik ben, en ik raak ook niet van 't straat.' (lacht)»
FUNDAMENTEEL AARDIG
HUMO De fijne man in je leven is je jongere broer. Niet je vader, want die speelde tijdens je tienerjaren Houdini. Dat brengt ons bij 'Over water', waarin je de rol speelde van Julie, de dochter van hoofdpersonage John Beckers: een eenzelvige, tegen de sociopathie aanschurkende man.
BRAECKMAN «Dat was een intrigerend toeval: het leek alsof Tom en Paul (respectievelijk Lenaerts en Baeten, de schrijvers van de reeks, red.) jarenlang een inkijkje in mijn leven hadden gehad, en er vervolgens een serie uit hadden gepuurd. Maar moeilijk vond ik dat niet, neen. Er is geen vader meer in mijn leven - in mijn tienerjaren is hij vertrokken, en momenteel is er geen enkel contact - en dat is prima. Enfin, prima: dat is hoe het gegaan is, en ik voel niet de behoefte om daarover te rouwen. Mijn moeder, mijn broer en ik: wij hebben het goed met elkaar.»
HUMO In de tweede reeks van 'Over water' begon je net volwassen personage iets met een oudere man - de beste vriend van haar vader. Mooi dat er nog altijd kaarsjes gebrand worden op het graf van Sigmund Freud.
BRAECKMAN «Ik fronste m'n wenkbrauwen toen ik het script las: een amper volwassen meisje begint een relatie met een niet onbesproken oudere man? Maar hun relatie sjeest het cliché wel voorbij. Barry komt uit een jarenlange coma, en hij is heel kwetsbaar. Hij kan bijvoorbeeld niet meer lezen, en Julie - mijn personage - is de enige die dat mag weten. Na die coma heeft hij ook iets heel naïefs, iets fundamenteel áárdigs - een blaadje dat opgeschept wordt door de wind. Julie vangt hem op en zorgt voor hem, maar tegelijk is ze zijn moreel kompas. Kijk, dat vind ik dan een boeiende vrouwenrol: een personage dat moedert en zorgt, en tegelijk radicaal de weg wijst.»
HUMO In 'Over water' was niemand helemaal betrouwbaar - mensen lieten elkaar voortdurend in de steek. Net het echte leven.
BRAECKMAN «Ja. Klappen krijg je, of je nu wilt of niet. 'What doesn't kill you, makes you stronger' - dat is dan het zinnetje waarmee je jezelf ongenaakbaar hoort te maken. En soms klopt dat, hoor, en komt er uit de pijn iets goeds. Maar even vaak is dat niet het geval. Ik heb het bijvoorbeeld even gehad met liefdesbreuken - met het verwijt, de twijfel en de tranen die daar altijd weer op rijmen. Op dit moment ben ik niet afhankelijk van iets of iemand, en dat is wat ik nu nodig heb. Nochtans ben ik heel goed in...»
HUMO Verliefd zijn.
BRAECKMAN (verrast) «Ja! Wie heeft je dat verteld? Het is waar: ik treed helemaal uit m'n oevers zodra ik van iemand hou. En maar goed ook: als je hier maar een jaar of tachtig mag rondlopen, kun je maar beter een beetje liefde tegenkomen.»
HUMO 'Ik ben een detail in een allesomvattend landschap,' klinkt het in de eerste aflevering van 'GR5'. Dat is een prima metafoor voor die tachtig jaar.
BRAECKMAN «Weet je, ik vind de cinematografie van de reeks zo mooi. De personages komen vaak close in beeld, met name wanneer er door de camera van het personage van Boris gekeken wordt, die een documentaire wil maken over de reis. Tegelijk zitten er veel droneshots in 'GR5', waarbij de personages kleine poppetjes in een onmetelijk landschap zijn. In die afwisseling zit het hele menselijke bestaan vervat. Je eigen leven, en de levens van de mensen die je graag ziet, zijn alles wat je hebt. En die zijn belangrijk, cruciaal, onmogelijk te relativeren. Maar zodra je uitzoomt, zie je de nietigheid. We zijn niet eens een stofje. En dat is geruststellend.»
HUMO Geruststellend?
BRAECKMAN «Ja, toch? Dat je in het licht van de geschiedenis niet eens een voetnoot bent, dat geeft je toch veel vrijheid?»
HUMO Snap ik. Maar het kan ook als gevolg hebben dat je niet meer inziet waarom je 's ochtends nog zou opstaan.
BRAECKMAN «Dat fatalisme heeft me in m'n tienerjaren weleens geplaagd: als het allemaal geen zin heeft, waarom zou ik dan nog iets nastreven? Maar ik heb die gedachte vrij snel naast me neergelegd. Het strookt gewoon niet met mijn karakter om apathisch de zinloosheid van alles te betreuren. Ik vind dat fijn, leven. Ik vind het mooi dat ik een jaar of tachtig allerlei dingen mag voelen.
»Ik zie het ook bij mijn mama en mijn grootmoeder: dat zijn mensen die blij worden van een leven dat volgestouwd zit met gevoel, met probeersels en ontmoetingen. Ik heb dat ook: ik word zenuwachtig van leegte.»
HUMO Je zou de GR5 dus nooit alléén willen lopen?
BRAECKMAN «Ergens in de Jura vertelde een herbergierster ons over de GR5-wandelaars die ze in de loop der jaren had ontvangen. De solisten intrigeerden haar, de mensen die 2.000 kilometer in hun eentje afleggen. Er zit hun stuk voor stuk iets in de weg, zei ze. Soms is het een ontsnappingsroute: weg van de druk, een detox van de jachtigheid. Maar even vaak speelt er persoonlijk zeer - melancholie die dient bestreden te worden, narigheid die opspeelt, bruggen die verbrand moeten worden. Ik kan me voorstellen dat die hele GR5 dan een louterend bad kan zijn. En niet dat ik concrete plannen heb, maar ik zou het weleens willen proberen.»
HUMO Het lijkt me een goed idee, tenzij je vakantie wilt nemen van jezelf.
BRAECKMAN «Inderdaad. Je kunt vluchten van de prestatiemaatschappij, van een ritme dat je niet ligt. Maar je kunt niet vluchten van jezelf. Dat moet je beseffen tijdens je eerste kilometer: zo'n onderneming haalt alle sluiers weg. Je ziet jezelf in je blootje.»
HUMO Maar misschien heb jij jezelf al in je blootje gezien? Je volgde je toneelopleiding in Maastricht, waar ze vinden dat je geen rolletje mag spelen als je later rolletjes wilt spelen.
BRAECKMAN «Die opleiding doet iets met je, da's waar. Ik kwam daar binnen als het meisje dat Grieks-Latijn had gestudeerd in Wetteren, en met haar stem altijd wilde pleasen - ik sprak een paar octaven hoger dan mijn natuurlijke timbre. Ik was een bol klei waarmee mijn docenten aan de slag konden. Mijn mentor had het meteen door: dat pleasende moest eruit. Ik was een versie van mezelf die ik niet per se wilde zijn, en dat hadden ze in Maastricht meteen door: ze hebben me daar uit elkaar geschroefd, en me vervolgens gevraagd om mezelf weer in elkaar te puzzelen.»
HUMO Dat klinkt mooi, en het strookt met wat acteurs altijd weer in interviews vertellen. Maar waarom is dat absoluut nodig? Waar halen die toneelscholen toch het recht vandaan om mensen onderuit te schoppen? Ik vind het zo vernederend - alsof jij geen mooie rol zou kunnen spelen als ze je op school níét tot een existentiële crisis gedwongen hadden.
BRAECKMAN «O, maar ik heb die hoge eisen tijdens mijn opleiding nooit als pervers ervaren. Er worden bepaalde methodes toegepast, er is niemand op zo'n school die het je makkelijk maakt. Maar tegelijk kun je altijd je grenzen aangeven, en wordt daar rekening mee gehouden. En is dat zo erg, op je 18de gevraagd worden om diep in jezelf te graven? Op de toneelschool heb ik mijn vervroegde midlifecrisis meegemaakt. Dát heb ik dus al achter de rug: zie je de toekomst niet naar me grijnzen?»
