Weinig ruimte voor spontaniteit in eerste ‘Zomergasten’: ‘Toen Humberto Tan een verhaal wilde vertellen, zei Janine Abbring botweg: ‘Als het te lang is, sla ik het graag over.’’

De komkommertijd is aangebroken, maar gelukkig is er ieder jaar weer ‘Zomergasten’ om meninggevend Nederland en Vlaanderen bezig te houden. Ideale schoonzoon Humberto Tan was dit seizoen de eerste gast.

Wanneer op zomerse zondagavonden het kwik maar niet wil zakken, trekken Nederland en een klein deel van Vlaanderen zich terug in de koelte van de woonkamer voor een wonderlijke traditie: ‘Zomergasten’. Het avondvullende televisieprogramma wordt al sinds 1988 omgeven door een air van intellectuele pretentie, terwijl het onderwerp, de ideale televisieavond van een Bekende Nederlander, juist noch intellectueel, noch pretentieus genoemd kan worden. Die polariteit wordt ieder jaar weerspiegeld in de zes gekozen gasten, die steevast variëren van wetenschappers, politici en schrijvers tot entertainers en mediafiguren. En hoewel de meeste mensen hun buurtbarbecue niet afzeggen voor de marathoninterviews, levert ‘Zomergasten’ ieder jaar weer verhitte discussies op.

Bij de eerste gast van dit seizoen was dat niet anders. Humberto Tan, vooral bekend als televisiepresentator, is één van de meest aimabele schermbewoners van Nederland – intelligent, emotioneel hoogbegaafd, aanstekelijk enthousiast en altijd in voor een lolletje. Toch was er voor critici genoeg te klagen over Tan: een allemansvriend, te weinig geestelijke bagage, en was er een tijdje terug niet een akkefietje met een buitenechtelijke affaire? ‘Misschien wel zelfverzekerder dan ooit,’ omschreef Janine Abbring hem in haar intro, maar dat wilde haar gast direct rechtzetten: sinds zijn gedwongen vertrek bij zijn succesprogramma ‘RTL Late Night’ staat hij toch met minder bravoure in het leven. Van het rumoer vooraf of van enige onzekerheid was aan tafel bij Abbring in elk geval niets te merken. Tan straalde als altijd de huiskamers binnen, zoals we van hem gewend zijn in een schitterend zomers kostuum.

Het vleesgeworden charmeoffensief opende de avond met een ode aan zijn moeder, de lokaal beroemde welzijnswerker en vrouwenactivist Hilly Axwijk, naar wie in de Amsterdamse Bijlmer een plein is vernoemd. Door haar geïnspireerd opende zich het eerste blok van de avond: dat van de maatschappelijk betrokken Humberto Tan. De afgelopen jaren sprak hij zich steeds explicieter uit tegen onrecht in het algemeen en racisme in het bijzonder. Naar aanleiding van een handvol fragmenten schetsten Abbring en Tan een biografie van het jongetje dat vanuit Suriname naar Nederland kwam, dat uitblonk in alles waar hij zich toe zette, maar desondanks te maken kreeg met vooroordelen. Gelukkig liet Tan zich in het gesprek niet verleiden tot kort door de bocht redeneren: genuanceerd stipte hij maatschappijbrede problemen aan naar aanleiding van zijn eigen levenspad, zonder daarbij met een beschuldigende vinger te wijzen – hoe graag zijn gesprekspartner dat misschien ook had gewild.

Een heerlijk fragment van de dansende Nicholas Brothers in de film ‘Stormy Weather’ vormde de brug tussen het eerste en het tweede deel van de uitzending. De twee zwarte broers kregen te maken met kansenongelijkheid, maar deden vooral het entertainmenthart van Tan sneller kloppen. Daarop volgde ‘America’s Got Talent’, waar de volksmenner Humberto Tan definitief de overhand kreeg. Abbrings kritische vragen over de ethische twijfelachtigheid van de talentenjacht wuifde hij weg met een lofzang op de technische kunde van de televisiemakers. Nog een aantal fragmenten volgde waarin het plezier en de schoonheid centraal stonden – bij een anekdote over hoe hij in Rwanda een luipaard fotografeerde, liet Tan zijn verteltalent in optima forma zien. In blok drie, het emotionele deel, vertelde het feestvarken over het verdriet in zijn persoonlijke leven, zoals het verlies van zijn oudere broer. Ook Tans keuzefilm, de door de tijd ingehaalde tranentrekker ‘Philadelpia’, hoorde in dat laatste blok thuis.

De afgelopen jaren ontwikkelde ‘Zomergasten’ zich van een avondje highbrow keuvelen naar een door de redactie zorgvuldig voorbereide spreekbeurt. Helaas valt te vrezen dat die lijn in het nieuwe seizoen wordt doorgezet, want voor spontaniteit was weinig ruimte. Op Tans vraag of Abbring het verhaal van de oude man, de zoon en de ezel kende, antwoordde zij botweg: ‘Als het te lang is, sla ik het graag over.’ Het meest ergerlijk kwam de voorgekauwdheid naar voren in het decor: in plaats van stills uit de gekozen fragmenten heeft men dit jaar gekozen om een visuele samenvatting van het te voeren gesprek op de achterwand te projecteren. Het is begrijpelijk dat podcastmaker Michiel Lieuwma dit jaar met ‘Zomergeesten’ een alternatief aanbiedt voor wie behoefte heeft aan enige onverwachte inbreng van de gesprekspartners: gedurende de eerste ‘Zomergasten’ van 2022 vroeg je je regelmatig af waarom een gesprek überhaupt nog gevoerd moet worden als het eindpunt al van tevoren is bepaald.