Zonder een stiekeme wurgpoging door een celmaat kunnen we ‘Recht naar de gevangenis’ niet zomaar toetsen aan de werkelijkheid

‘Recht naar de gevangenis’ begon met een spektakelstukje dat nergens voor nodig was, en zelfs danig afstak tegen de sereniteit die het programma daarna zou volhouden, maar dat tegelijk ook zijn effect niet miste.

Terwijl op Eén de sollicitatierondes nog liepen in ‘Onder de radar’, konden we hier de speciale eenheden van de politie namelijk ook echt aan de bak zien terwijl ze zich heimelijk gewapenderhand toegang verschaften tot het kabinet van Vincent van Quickenborne. Nadat de minister van Justitie à bout portant overvallen was in zijn kantoor, werd hij geboeid en geblinddoekt afgevoerd in een anonieme wagen. Samen met vijf andere gezagsdragers zou Van Quickenborne namelijk een tijdlang verblijven in de nagelnieuwe en nog goeddeels leegstaande gevangenis van Haren, kort voordien opgeleverd, om het principe van vrijheidsberoving aan den lijve te ondervinden. Om in dit land een reëel idee te krijgen van wat een gevangenisstraf inhoudt, was het anders ook billijk geweest om de minister in een andere penitentiaire inrichting onder te brengen, bij voorkeur één waar de strekkende overbevolking minstens evenveel strafmaat is dan de tralies voor je celraam. Zo mooi wordt het echter zelden op televisie.

Strafrechter Peter Hartoch, die op hetzelfde transport naar Haren zat als Van Quickenborne, schatte dat de gemiddelde rechter nooit een voet in een gevangenis had gezet. Die luxe leek me minder besteed aan de overige deelnemers, die naast onderzoeksrechter Annemie Serlippens ook nog bestonden uit een Hasseltse cipier, advocaat Omar Souidi, en An Janssens, gevangenisdirecteur te Antwerpen. Die laatste kon je je herinneren van ‘Ooit vrij’, een verdienstelijk programma dat ook al zijn heil zocht in het penitentiaire, en waaruit ook ex-gedetineerde Wilfried gelicht was. Wilfried werd de eerste celgenoot van Van Quickenborne, wat hem als gegoten zat: hij had twintig jaar ervaring als bajesklant. Ook als vrij man leek hij het brommen nog niet verleerd, maar dan wel in alle goede luim. Het schoot dan ook aardig op tussen Wilfried en Van Quickenborne, mede omdat die eerste ondanks zijn delinquente verleden allerminst de kwaadste leek in de omgang. Dat gold ook voor de daaropvolgende twee logés van de minister, al hield voormalig ramkraker Nick er ten behoeve van het publiek thuis wel nog even de spanning in: ‘Mocht het tot een confrontatie komen, dan zou de minister van Justitie mij heel weinig fysieke schade kunnen toebrengen’. Op basis van Nicks carrure zag ik geen reden om van zelfoverschatting te spreken.

Sinds zijn ramkraakdagen bleek ook Nick echter een reformatie doorgemaakt te hebben, waardoor zulke confrontaties louter theoretisch bleven. De inzichten die Van Quickenbornes wisselende celgenoten opgedaan hadden, en waarvan ze wat graag kond deden, vond ik verhelderend, maar zolang de minister in het uur tussen hond en wolf niet aanzienlijk meer uit te kijken had voor stiekeme wurgpogingen door een glazig uit de ogen blikkende celmaat, deins ik terug om ‘Recht naar de gevangenis’ zomaar te toetsen aan de werkelijkheid. Ook jammer dat Van Quickenborne nooit uit zijn rol viel, en zich aldoor kraniger hield dan de omstandigheden voorschreven. Poseren voor de camera kon hij niet laten, en toen hij na een kortstondig verblijf in de isolatiecel zijn vrouw en kinderen enkel vanachter glas te zien kreeg, presteerde hij het nog om te vragen ‘hoe het was met de actualiteit’. Wat vrouw en kinderen daarvan dachten, weet ik niet, maar ik vermoed dat zij evenmin verrast waren. ‘Recht naar de gevangenis’ heeft er alle schijn van dat het een belangrijk programma kan worden, maar na de eerste aflevering kon ik nog niet met zekerheid zeggen of alle betrokken partijen er wel evenveel uit hadden opgestoken als ik.